A Concepción da Xustiza en Platón: Fundamentos para unha Polis Ideal

A Visión de Platón sobre a Xustiza e a Cidade Ideal

Contexto Filosófico de Platón

Platón, filósofo pertencente á época clásica da filosofía grega, xunto con Aristóteles, pertence ao período ontolóxico. Este período caracterizábase por tratar de explicar a realidade desde todos os ámbitos do saber, non só desde unha especialidade concreta como a ética, a política ou a metafísica.

A Xustiza na "República": Cara a unha Polis Excelente

Na súa obra de madurez, A República, Platón expón as súas principais ideas políticas e desenvolve o concepto de como debería ser a Polis ideal: un estado libre de inxustiza e o camiño para construílo. Para Platón, a xustiza, entendida como o equilibrio entre os compoñentes da cidade, é a base da súa excelencia.

A Importancia Primordial da Xustiza

A calidade que outorga excelencia á cidade é a Xustiza. A corrupción imperante na cidade-estado de Atenas foi o principal motor que impulsou a Platón a dedicarse á Filosofía e ao debate político. Toda a súa obra está orientada á busca dunha comunidade xusta, xa que, segundo el, só unha comunidade así permite unha vida humana plena.

A cidade, segundo Platón, desempeña tres funcións básicas:

• A produción dos bens necesarios para a supervivencia.
• A defensa da comunidade fronte a ameazas externas e internas.
• O fomento do desenvolvemento pleno da vida humana en todas as súas facetas.

Por esta razón, Platón sostén que se a Xustiza –entendida como o equilibrio entre as partes– reina na cidade, esta alcanzará a excelencia. Será virtuosa, progresará e os seus cidadáns poderán acadar a felicidade nela.

O obxectivo de Platón é atopar un modelo perfecto de xustiza, aplicable tanto ao individuo (no ámbito da ética) como á sociedade (no ámbito da política). Este modelo teórico debe servir de guía para todos os homes e todas as sociedades, de tal forma que canto máis se aproxime unha persoa ou sociedade a este ideal, máis xusta será.

Definición de Xustiza: "Facer Cada Un o Seu"

A definición de Xustiza en Platón serve como guía tanto para que o individuo acade a excelencia do seu carácter (virtude ou areté) como para que a cidade –que non é máis ca un conxunto de persoas– consiga a súa propia excelencia e, á súa vez, permita aos individuos alcanzar a virtude.

Deste xeito, a Xustiza na cidade presenta un claro paralelismo coa xustiza no individuo. A Xustiza é un tipo especial de virtude. Por iso, Platón considera que o individuo xusto será un individuo virtuoso ou excelente, algo que só se pode lograr se cada un se dedica a aquilo para o que está máis capacitado por natureza. En consecuencia, a Xustiza para o individuo consistirá en “facer o seu”, é dicir, aquilo que desenvolve a súa natureza e a conduce á excelencia. Na cidade, a Xustiza radicará en que cada grupo social se dedique á función que lle é encomendada en virtude da súa natureza predominante.

As Virtudes Cardinais e a Estrutura Tripartita da Alma

Unha vez examinadas virtudes como a moderación, a valentía e a sabedoría, Platón indaga sobre aquilo que, na cidade, permite que estas calidades nazan e se conserven.

Na súa análise da natureza humana, Platón distingue tres temperamentos ou partes da alma, para os cales é preciso desenvolver hábitos ou habilidades específicas que os orienten cara ao ben:

• O temperamento concupiscible (epithymia): relacionado coa satisfacción dos desexos corporais. Precisa da virtude da moderación (sophrosyne).
• O temperamento irascible (thymós): asociado á vontade e á acción. Require unha adecuada reflexión para non caer na temeridade e debe ser guiado pola virtude da valentía (andreia).
• O temperamento racional (logistikón): inclina ao individuo cara ao coñecemento e o estudo. Debe ser perfeccionado pola sabedoría (sophia), que implica a aplicación do coñecemento ao servizo do ben común.

En cada ser humano conviven estas tres funcións da alma, aínda que en diferente proporción. A xustiza individual será o resultado de manter estas partes en harmonía e equilibrio, pois só así poderán alcanzar a súa respectiva excelencia.

A Xustiza como Virtude Suprema da Cidade

En relación coa excelencia da cidade, a capacidade de "facer cada un o seu" nela pode rivalizar coa súa sabedoría, coa súa moderación e a súa valentía tomadas illadamente. Na cidade reflíctense, coma nun espello, as calidades dos individuos que a compoñen. É de suma importancia que exista un equilibrio entre as distintas partes da cidade, pois isto é o que proporciona a xustiza. Sen este equilibrio, ningún ser humano individual poderá buscar a súa propia harmonía interna. Deste modo, a Xustiza eríxese como a virtude principal e fundamental da cidade.

Notas Adicionais sobre o Texto Orixinal

Referencias numéricas presentes no documento base:

• 1-10: definición de xustiza.
• 10-22: relación da Xustiza coas demais virtudes.
• 11-30: definición de Xustiza.
• 31-32: comparación entre Xustiza política e xustiza como virtude individual.