Comprendendo Falacias, Lóxica Proposicional e a Filosofía de Kant

Falacias Lóxicas Comúns: Identificación e Exemplos

• Falacia ad hominem: Atacar á persoa que presenta o argumento en lugar do argumento en si.

  Exemplo: «A filosofía de Nietzsche é errónea porque este acabou tolo».

• Falacia tu quoque (Ti tamén o fas): Desestimar un argumento porque quen o formula non actúa de forma consecuente co que di.

  Exemplo: Súa tía dille a Helena: «Como suspendiches, non sales da casa e estudiarás para o exame de filosofía». Helena responde: «Pois cando ti estudabas bacharelato, suspendías máis ca min e estabas todo o día de festa».

• Falacia ad populum (Apelación á maioría): Soster que algo é certo ou bo porque a maioría da xente o cre ou o fai.

  Exemplo: «Se a maioría dos españois veranea na praia, é porque é o mellor sitio para veranear».

• Falacia de Apelación á Autoridade (ad verecundiam): Defender unha conclusión unicamente porque unha autoridade (ou presunta autoridade) o afirmou, sen máis probas.

  Exemplo: «Deus existe porque Marcelino dixo que existía».

• Falacia ad ignorantiam (Apelación á ignorancia): Argumentar que unha afirmación é verdadeira (ou falsa) porque non se demostrou o contrario.

  Exemplo: «Non se demostrou que hai vida fóra da Terra. Logo, non hai vida fóra da Terra».

• Falacia ad misericordiam (Apelación á piedade): Intentar persuadir mediante a compaixón ou a pena, en lugar de con argumentos válidos.

  Exemplos:

  • «Por favor, apróbeme o exame, profesora. Se non o fai, os meus pais enfadaranse comigo e castigaranme».
  • «Non pode despedirme. Teño tres fillos e unha hipoteca que pagar».

• Falacia ad baculum (Apelación á forza): Soster a validez dun argumento baseándose na forza, na ameaza ou no abuso da posición propia.

  Exemplo: «Se non me aprobas, pínchoche as rodas».

• Falacia de Afirmación do Consecuente: Estrutura incorrecta: Se A → B, e B, entón A.

  Exemplo: «Se chove, móllase a rúa. A rúa está mollada. Logo, chove». (Aclaración: A rúa podería estar mollada por outras razóns, como rega ou limpeza).

• Falacia de Negación do Antecedente: Estrutura incorrecta: Se A → B, e ¬A, entón ¬B.

  Exemplo: «Se chove, móllase a rúa. Non chove. Logo, a rúa non está mollada». (Aclaración: A rúa podería estar mollada aínda que non chova nese preciso instante, por exemplo, se choveu antes).

Tipos de Proposicións e Fundamentos da Lóxica Proposicional

Clasificación de Proposicións

As proposicións poden clasificarse segundo diferentes criterios:

• Proposicións Analíticas: Aquelas cuxo valor de verdade se determina polo significado dos termos que as compoñen, sen necesidade de recorrer á experiencia. O predicado está contido no suxeito.
  Exemplo: «Os triángulos teñen tres lados».
• Proposicións Sintéticas: Aquelas cuxo valor de verdade se determina mediante a experiencia ou a observación do mundo. O predicado engade información nova ao suxeito.
  Exemplo: «A miña cadela é moi simpática».
• Proposicións a priori: Aquelas cuxa verdade pode ser coñecida independentemente da experiencia (aínda que a experiencia poida axudar a entendelas). Moitas proposicións analíticas son tamén a priori.
  Exemplo: «Ningún número par é impar».
• Proposicións a posteriori: Aquelas cuxa verdade só pode ser coñecida a través da experiencia. As proposicións sintéticas adoitan ser a posteriori.
  Exemplo: «En Galiza hai moitas praias».

Elementos da Lóxica Proposicional

Letras Proposicionais

Utilízanse letras minúsculas para representar proposicións simples (enunciados que poden ser verdadeiros ou falsos).

Exemplos: p, q, r, s, t...

Conectores Lóxicos (ou Conectivas)

Símbolos ou palabras que unen proposicións simples para formar proposicións compostas:

• Conxunción (e, y): Representada polo símbolo ∧. Unha conxunción p ∧ q é verdadeira só se ambas proposicións, p e q, son verdadeiras.
• Disxunción (ou, o): Representada polo símbolo ∨. Unha disxunción p ∨ q é verdadeira se polo menos unha das proposicións, p ou q, é verdadeira (ou ambas).
• Condicional (se..., entón...; si..., entonces...): Representada polo símbolo →. Unha proposición condicional p → q é falsa unicamente cando o antecedente (p) é verdadeiro e o consecuente (q) é falso.

Negación

Operador que inverte o valor de verdade dunha proposición. Represéntase polo símbolo ¬ ou ~.

Exemplos: «Non p», «Non é certo que p».

Indicadores de Conclusión

Palabras ou frases que sinalan que o que segue é unha conclusión derivada de premisas anteriores.

Exemplos: «Polo tanto», «En consecuencia», «Logo», «En resumo»... (Adoita simbolizarse con ∴).

A Síntese Kantiana: Coñecemento, Experiencia e Razón

Immanuel Kant (1724-1804) é unha figura central na filosofía moderna. Na súa teoría do coñecemento, busca superar a dicotomía entre o racionalismo e o empirismo, tendo en conta tanto as ideas propostas polos racionalistas como as presentadas polos empiristas.

O Papel da Experiencia e da Razón no Coñecemento

Para Kant, o obxecto do coñecemento é o resultado dunha síntese entre aquilo que nos é dado (a materia do coñecemento, proveniente da sensibilidade) e aquilo que a nosa mente pon por si mesma (a forma do coñecemento, achegada polo entendemento). Deste xeito, a experiencia e a razón necesítanse mutuamente co obxecto de poder producir coñecemento válido. Kant expresouno coa célebre frase: «Os pensamentos sen contido son baleiros; as intuicións sen conceptos son cegas».

Límites do Coñecemento: Fenómeno e Noúmeno

Para Kant, os límites do coñecemento veñen dados pola experiencia e pola nosa propia estrutura subxectiva (as formas a priori da sensibilidade –espazo e tempo– e as categorías do entendemento). Soamente coñecemos da realidade os fenómenos: é dicir, aquilo que se nos aparece, aquilo que eu percibo e tal como eu o percibo, configurado polas nosas estruturas cognitivas.

O que a realidade sexa «nela mesma» (o noúmeno ou a «cousa en si») resta para nós un completo misterio, inaccesible ao coñecemento teórico. Non nos podemos desposuír da nosa subxectividade para captar as cousas en si, independentemente da nosa forma de coñecelas.

Implicacións da Teoría Kantiana

A teoría de Kant pode ser discutible e foi obxecto de numerosas interpretacións e críticas, pero o seu impacto é innegable. Queda establecida a necesidade de ter en conta que o coñecemento humano posúe límites intrínsecos, que están relacionados coa mesma forma de ser e de coñecer do ser humano. Isto abre a porta a unha reflexión crítica sobre as posibilidades e o alcance da razón.