Bizimodu Osasungarria: Elikadura, Ariketa eta Ongizatea

Osasuna eta Ongizatea

Osasuna: Definizioa

Osasuna: Pertsona baten erabateko ongizate fisiko, mental eta soziala, eta ez bakarrik gaixotasunen presentzia eza.

Osasunerako Onurak

• Ariketa fisikoa.
• Elikadura osasungarria.
• Higienea.
• Atseden egokia eta erlaxazioa.
• Gorputz jarrera egokia.
• Gorputz pisu egokia.
• Medikuen jarraipena eta kontrola.

Osasunerako Kaltegarriak

• Sedentarismoa.
• Aktibitate eza.
• Elikadura urria eta desorekatua.
• Higiene falta.
• Tentsioa, estresa eta lorik ez egitea.
• Gorputz jarrera desegokiak.
• Obesitatea.
• Substantzia kaltegarrien kontsumoa (tabakoa, alkohola…).

Ariketa Fisikoaren Onurak

Osasun Fisikoaren Onurak

• Oxigenazioa hobetzen du.
• Odol-presioa hobetzen du.
• Bihotzari odol gehiago ponpatzen laguntzen dio.
• Digestioa laguntzen du.
• Hezur eta giltzaduren haztea laguntzen du.
• Bihotz eta odol-sistemaren arazoak gutxitzen ditu.
• Gainzama edo obesitatea prebenitzen du.
• Aparatu lokomotorraren lesioak ekiditen ditu.
• Higienean laguntzen du.

Ongizate eta Gizarte Harremanen Onurak

• Ongizatea sustatzen du.
• Norberarekiko konfiantza sortzen du.
• Kreatibitatea eta irudimena sustatzen ditu.
• Lo egiteko eta atsedena errazten du.
• Besteekin harremanetan jartzen gaitu.
• Denon parte-hartzea bultzatzen du.
• Inguruarekiko harremana errazten du.
• Aisialdi denbora okupatzen du.
• Bizipen berriak edukitzen laguntzen du.

Elikadura eta Nutrizioa

Makronutrienteak

• Proteinak: Gure gorputzeko zelulak, ehunak eta organoak osatzearen funtzioa dute. Dietaren %10-20 dira. Proteina animaliak edo begetalak izan daitezke.
• Karbohidratoak: Zelulek energia lortzeko erregaitzat erabiltzen dituzte. Dietaren %50-60 dira.
• Lipidoak (Gantzak): Gorputzaren energia erreserbak osatzen dituzte. Lipidoak karbohidratoak baino mantsoago digeritu eta erretzen dira; beraz, gantzek ez dute balio energia azkar lortzeko, ariketa luzeetan erretzen dira batik bat. Dietaren %20-30 dira.

Mikronutrienteak eta Ura

• Bitaminak: Gure gorputzaren metabolismo lana antolatu eta erregulatzen dute. Beharrezkoak dira gorputza modu egokian funtzionatzeko. Barazki eta frutetan nagusiki agertzen dira.
• Mineralak: Nerbio eta giltzaduren eguneroko funtzionamendurako beharrezkoak dira. Ez dira substantzia energetikoak eta elikagai askotan agertzen dira.
• Ura: Gorputza %70 urez osatuta dago.

Elikagaien Kontsumo Maiztasuna

• Egunero hartu: Esnekiak, barazkiak, fruta, ogia eta beste zerealak.
• Astean 4-5 aldiz: 120-150g koipe gutxiko haragiak.
• Gutxienez astean 3-4 aldiz: 120-150g arrain.
• Gehienez astean 3 aldiz: Arrautzak.
• Astean 2 eta 4 aldiz: Arroza, pasta, lekaleak, patatak.

Eskubaloi Arauak

Kolpe Frankoa

Baloidun edo baloigabeko taldeek infrakzioa betetzen dutenean, epaileek jokoa gelditu eta kolpe frankoarekin hasten dute. Jokoa gelditzean, baloia geratu den lekutik egingo da; ateko area barruan edo 9m-ko lerro barruan emandako infrakzioak izan ezik, hauek 9m-ko area kanpotik egingo direlarik.

Zigorrak (2 minutu)

• Aldaketa ez-egokietan.
• Falta errepikatuetan.
• Jarrera antideportiboan.
• Baloia ez duen taldearen alde kolpe frankoa ematen bada eta baloia ez bazaio uzten.

Jokalari bati 3 esklusio egitean deskalifikatu egingo da. Bere taldeak 2 minutu jokalari bat gutxiagorekin jokatuko du eta gero beste jokalari bat sartuko da.