Bigarren Mundu Gerra: Kausak, Bilakaera eta Ondorioak

Enviado por Chuletator online y clasificado en Griego

Escrito el 6 de Noviembre de 2025 en vasco con un tamaño de 7,41 KB

Gerraren Kausak eta Aurrekariak

Gerra Handiko bake-hitzarmenak: Alemanian eta Italian umiliazioa eragin zuten, sentimendu nazionalistak suspertuz.
Depresio Handia: Arazo ekonomikoak larritu zituen, bereziki Alemanian.
Erregimen faxisten gorakada: Nazionalismoa eta krisi ekonomikoa diktadura totalitario faxistak sortzeko oinarri izan ziren.
Militarismoa eta berrarmatzea: Politika inperialista bultzatu zen; armagintzak ekonomia suspertu zuen.
Kanpo-politika oldarkorra: Berrarmatzea, Nazioen Elkartearen (NBE) kontrako jarrera eta mehatxuzko diskurtsoak.
Baketze-politika: Gerra ekiditeko, Alemania eta Italiari akordioak urratzea onartu zitzaien (gerora porrota ekarri zuena).

Alemania:
- Gudaroste potentea sortu eta NBE utzi (1933).
- Renania militarizatu (1936) (*Versaillesko Itunaren* kontra).
- *Anschluss*: Austriaren anexioa (1938), Europako herri germaniar guztiak elkartzeko.
- Sudeteen anexioa (Txekoslovakia, 1938). Frantziak eta Erresuma Batuak “baimendu” zuten.
- Txekia anexionatzea eta Eslovakiaren zatiketa (1939). Eslovakia bitan zatitu zen: zati bat Alemaniaren esku, bestea Hungariaren esku (Alemaniaren aliatua).
Italia: Etiopia inbaditu (1935-1937). NBEk ez zuen ezer egin. Albania okupatu (1939).
Espainiako Gerra Zibila: Alemaniak eta Italiak Francori laguntza eman (Gernika eta Durangoko bonbardaketak). SESBek errepublikari laguntza eman.
Japonia: SESB erasotu. Izugarrizko porrota jaso (1939).
Hitzarmen garrantzitsua: Alemania eta SESB elkarri ez erasotzeko hitzarmena (1939).

Potentzia demokratikoek bakea erosi zutela uste izan zuten (Sudeteak) **Municheko Ituna**n (1938). SESB-Alemania ituna sinatu zen.

Gerraren hasiera: 1939ko irailaren 1ean **Polonia inbaditu** zen. Frantziak eta Erresuma Batuak Alemaniari gerra deklaratu zioten.

Polonia hilabete batean menderatu.
1940: Belgika eta Herbehereak konkistatu. Frantzia garaitu (erdia alemanen esku, beste erdia **Vichyko Frantzia**, Pétain mariskala buru). **Frantzia Askea** antolatu zen (Charles De Gaulle). Danimarka eta Norvegia erasotu. **Ingalaterrako Gudua** hasi (Alemania eta Britainia Handiko hegazkinen borrokak).
1941: Afrika iparraldea: Egipto erasotu.

Italia: 1940an Grezia erasotu (porrota). Hitlerrek lagundu. 1941ean Grezia eta Jugoslavia inbaditu (Partisanoek lan bikaina).
SESB: Alemaniarekin zuen itunagatik Polonia ekialdea eta Baltikoko errepublikak konkistatu. Finlandia ere bai. 1941ean: Hitlerrek **Bizargorri Operazioa** hasi zuen (komunisten kontra, arraza arioaren inperioa eta bizi-eremua konkistatzeko).
AEB: 1941ean gerran sartu. Japoniak Asian zeuden europar koloniak erasotu. **Pearl Harbour** (Hawaii) erasoa (ontzidia suntsitu).

Ekialdeko Frontea (SESB vs. Alemania): Hasieran, Alemania oso ondo (*Blitzkrieg* taktikarekin). Gero, SESB indartu (jende asko mobilizatu). **Stalingradoko defentsa** (petrolioa babesteko). Armada Gorriak (SESB) kontraeraso geldiezina hasi zuen Europa ekialdean (Alemanian sartu arte).
Afrika eta Italia: AEBak sartzean, Alemania: *Afrika Korps* (Rommel) Egiptora iritsi zen. 1943rako nazien armadak kapitulatu zuen Afrikan. AEB + Erresuma Batuak: Sizilia eta Italia hegoaldea askatu, Mussolini atxilotuz. Gero, alemaniarrek askatu eta iparraldean faxismoa berrezartzen saiatu zen.

Armada Gorriak ekialdean aurrerabide izugarria: Polonia, Hungaria, Bulgaria eta Errumaniatik alemanak kanporatu.
Jugoslavian, partisano komunistek naziak kanporatu zituzten.
Aliatuak Erromarantz abiatu: 1945eko apirila-maiatza bitartean Italia askatu (naziak eta faxistak errenditu).
**Normandiako Lehorreratzea** (1944ko abuztuan): AEB + Erresuma Batuko tropak. Abuztuaren 24an Parisen sartu (espainiar errepublikarrak ere). Belgika eta Herbehereak askatu. Dresdeko bonbardaketa.
1945eko apirilaren 30ean Armada Gorria Berlinen sartu. Hitlerrek bere buruaz beste egin. Alemania baldintzarik gabe errenditu zen.

1941: Japoniak Pearl Harbour erasotu. AEB gerran sartu.
1942: Japoniarren hedapena (Australiarako bidean) oztopatu.
1943-1944: AEBk aurrerapen handiak lortu. Japoniarrak kanporatu zituzten Marshall uharteetan, Birmanian, Ginea Berrian, Filipinetan... Japoniako hainbat toki konkistatu: Iwo Jima, Okinawa... Tokio bonbardatu.
1945: Sobietar Batasunak Mantxuria erasotu. Bonba atomikoak **Hiroshima** eta **Nagasaki**n. Abuztuaren 15ean Japoniaren baldintzarik gabeko errendizioa.

Erabateko gerra izan zen:

Europako azpiegiturak suntsituta geratu ziren (etxeak, hiriak, fabrikak, errepideak...).

Europaren gainbehera (gainbehera morala ere bai, kontzentrazio-esparruak zirela eta).
AEB munduko lehen potentzia bihurtu zen.
Mundua bi bloketan banatu zen (luzera begira): AEBen menpekoa bat, SESBen menpekoa bestea.

1941, Atlantikoko Gutuna:
- *Nortzuk:* AEB (Roosevelt) + Erresuma Batua (Churchill).
- *Zer:* Gerra ekintzak koordinatzea.
1943, Casablancako Gutuna (Maroko):
- *Nortzuk:* AEB + Erresuma Batua + Frantzia Askea (De Gaulle).
- *Zer:* Gerran jarraitzea Japonia eta Alemania baldintzarik gabe errenditu arte.
1943, Kairoko Konferentzia:
- *Nortzuk:* AEB + Erresuma Batua + Frantzia Askea + Txina (Chiang Kai-shek).
- *Zer:* Japonia garaitu ostean, eskuratutako lurrak kendu zizkiotela adostu eta Korearen independentzia.
1943, Teherango Konferentzia (Iran):
- *Nortzuk:* Erresuma Batua, AEB eta SESB.
- *Zer:* Normandiako lehorreratzea, SESB Japoniari gerra deklaratzea eta NBE sortzea.

1945, otsaila: Jaltako Konferentzia (SESBen):
- *Nortzuk:* SESB, AEB, Erresuma Batua.
- *Zer:* Bakea. Gerra eta gizadiaren kontrako krimenak epaitzea (nazien epaiketa, Nuremberg). NBE sortzeko konferentzia bat antolatzea. Europako herrialde guztietan hauteskunde demokratikoak sustatzea.
1945, uztaila/abuztua: Potsdameko Konferentzia (Alemania):
- *Nortzuk:* SESB, AEB (Truman), Erresuma Batua.
- *Zer:* Alemania, Austria eta haien hiriburuak banatzea (AEB, Frantzia, Erresuma Batua, SESB). Mundua bitan banatuta zegoela agerian geratu zen.

Etiquetas: