Bigarren Mundu Gerra eta Gerraostea: Faxismoa eta Nazismoa

Faxismoa

Faxismoa Italian, hogeiko hamarkadan garatu zen. Ezaugarri nagusiak:

• (I)
• (II)
• (III)

Italia Lehen Mundu Gerraren ostean

Italia iruzurtuta sentitu zen. Benito Mussolini eta bere adierazpen ideologikoek oihartzun handia izan zuten. Errusiako Iraultzaren adibideak ere eragin zuen.

Mussolinik agintea hartu zuen

Alderdi faxista indartu zen. Erromako Martxaren ondoren, 1926an diktadura ezarri zen. Estatu faxistaren egitura garatu zen.

Nazismoa

Hitler eta Nazismoa

Nazismoa eta horren buruzagia, Hitler. Alemaniako Langileen Alderdi Nazionalsozialista (NSDAP) 1923an. Hitlerren liburua nazionalismoa sustatzeko tresna izan zen.

Hitlerrek agintea hartu zuen

1933tik 1934ra bitartean gertakari garrantzitsuak: 1933ko urtarrilaren 30ean, Hitler kantziler izendatu zuten. Martxoaren 5ean hauteskundeak egin ziren. 1934ko ekainaren 30ean, Labana Luzeen Gaua gertatu zen.

Diktadura nazia ezarri zen

Diktadura nazia ezarri zen, botere guztiak Hitlerren esku utziz.

Gerraren aurrekariak

Gerrarako bidea

1937tik 1939ra Alemania indarrez hedatu zen:

1. Austrian sartu zen.
2. Txekoslovakiaren aurkako presioa.
3. 1938ko irailean Municheko Konferentzia.
4. 1939ko martxoan Txekoslovakia inbaditu eta bitan zatitu zuen: Moravia eta Bohemia, eta Eslovakia.
5. Altzairuzko Ituna sinatu zen.
6. Ez erasotzeko itunak.
7. 1939ko irailaren 1ean Polonia inbaditu zuen.
8. Gerra deklarazioa.
9. Bi aliantza sistema sortu ziren.

Aliatuen garaipenak

Negu erabakigarria

1942tik 1943ra bitartean gerraren norabidea aldatu zen. Hitler ekialdeko frontean zegoen, eta Rommel Afrika Korps-en buru. Bi gudu erabakigarri gertatu ziren: El Alameinekoa eta Stalingradokoa.

Ardatzaren porrota

Ardatzeko potentziek borrokari ekin zioten, baina porrot egin zuten. Italiaren askapena geldiarazita gelditu zen. 1944ko ekainaren 6an Normandiako lehorreratzea gertatu zen, eta 1944ko amaieran gerraren amaiera gertu zegoen.

Gerraren ondorioak

Gerra ekonomikoa

Halako gerra batek ahalegin ekonomiko itzelak eskatu zituen.

Suntsitze gerra

Alemanen eta Japoniaren ustez, potentzia demokratikoen eta inperio kolonialen porrotek ordena berri baten hasiera ekarriko zuten.

Suntsitutako mundua

Gerraren ondorioak anitzak izan ziren:

• Ondorio demografikoak.
• Beste ondorio sozial eta ekonomiko batzuk.
• Lurralde ondorioak:
  • Sobietar Batasuna eta Polonia.
  • SESB.
  • Japonia, Austria eta Alemania.

Gerra amaitu ondoren, mundua erabat aldatuta zegoen.

Nazio Batuen Erakundea (NBE)

NBE sortzeko gutuna San Franciscon onetsi zen, 1945eko urrian, Bigarren Mundu Gerra amaitu ondoren. Bere helburuak honako hauek dira:

• Herrikideen arteko lankidetza sustatzea.
• Lurreko herri guztien eskubide berdintasuna onartzea.
• Munduko nazioen artean adiskidetasun-harremanak sustatzea.

Egoitza New Yorken dago, eta nazioarteko erakunderik garrantzitsuena da, Nazioen Elkartearen ondorengoa.

NBEren egitura:

• Biltzar Nagusia: Barruko erakunderik garrantzitsuena da, herri kide guztietako ordezkariek osatua.
• Idazkaritza Nagusia: Biltzar Nagusiaren erabakiak betearazten dituen organo betearazlea da, eta horren zuzendaritzan Idazkari Nagusia dago.
• Segurtasun Batzordea: Hamabost herritako ordezkariek osatzen dute (bost iraunkorrak). Nazioen arteko bakean eragina duten segurtasun-arazoez arduratzen da. Bost kide iraunkorrek beto-eskubidea dute, eta horrek murriztu egiten du Batzordearen eraginkortasuna.
• Ekonomia eta Gizarte Batzordea: Ekonomia nahiz gizartea garatzeko politikak proposatzen ditu.
• Nazioarteko Justizia Auzitegia: Nazioarteko gatazka juridikoak ebazten ditu. Egoitza Hagan dauka (Herbehereak) eta hamabost epailek osatzen dute.

Horiekin batera, helburu bereziagoetarako erakunde espezializatuak dituzte. Erakunde horien helburua NBEko estatu kideen esfortzuak biltzea da, era guztietako arazoei aurre egiteko: osasuna, hezkuntza, eta abar.