Bigarren Mundu Gerra: Gakoak, Gertaerak eta Ondorioak

1. Definizioak

Berlin-Erroma Ardatza

Italiaren eta Alemaniaren arteko harremanak indartzeko sortu zen aliantza.

Pangermanismoa

Alemaniarrak bizi ziren lurralde guztiak Alemaniaren mende bateratzea helburu zuen mugimendu politikoa.

Municheko Konferentzia

Konferentzia horretan, Hitlerrek Austria inbaditu ostean, bere boterea hain handia zenez, Europako buruzagiekin bilduta, haren eskakizunak onartu zituzten, bereziki Txekoslovakiako Sudeteak Alemaniari ematea.

Blitzkrieg (Tximista Gerra)

Eraso azkar eta erabakigarrietan oinarritutako gerra-taktika alemaniarra. Frantziaren eta Britainia Handiaren estrategia, defentsa estatikoetan oinarritua, zaharkituta geratu zen honen aurrean.

2. Bigarren Mundu Gerraren Pizgarriak

Hitlerrek Polonia bereganatu nahi zuen, Lehen Mundu Gerraren ostean hango lurralde batzuk galdu zituelako. Inbasioa prestatzeko, Alemaniaren eta SESBren arteko Ez Erasotzeko Ituna sinatu zuen; horren arabera, gerra piztekotan SESB neutrala izango zela adostu zuten. Hitlerrek Danzig emateko eskatu zion Poloniako Gobernuari, eta honek uko egitean, Alemaniak Polonia inbaditu zuen. Ondorioz, Frantziak eta Erresuma Batuak gerra deklaratu zioten Alemaniari. Horrela hasi zen Bigarren Mundu Gerra.

3. 1942: Urte Erabakigarria

Aliatuen ofentsibak hasi ziren. Hiru gudu nagusi izan ziren inflexio-puntu:

• Midwayko Gudua: Estatu Batuek Japoniako ontzidia garaitu zuten, eta Pazifikoan ontzidien indarrak berdinduta geratu ziren.
• El Alameingo Gudua: Afrikako iparraldean gertatu zen. Britainiarrek Afrika Korps tropa alemaniarrak menderatzea lortu zuten.
• Stalingradoko Gudua: Armada Gorriak (SESB) kontraeraso bortitza abiatu zuen Alemaniaren kontra, eta hortik aurrera sobietarrak mendebalderantz hasi ziren aurrera egiten.

4. Aliatuen Azken Ofentsibak

• Normandiako Lehorreratzea (E-Eguna): Frantziako kostaldean gertatu zen. Aliatuen helburua Alemaniako armada Mendebaldeko Frontean ahultzea eta, azkenik, Paris eta Frantzia askatzea zen.
• Alemaniako hirien bonbardaketa estrategikoa: Aliatuek Alemaniako industria-guneak eta hiriak bonbardatu zituzten gerra-ahalmena murrizteko.
• Berlinen okupazioa: Sobietarrek Berlin hiriburua setiatu eta okupatu zuten. Horren ondorioz, Hitlerrek bere buruaz beste egin zuen.
• Bonba atomikoak Pazifikoan: Estatu Batuek Hiroshima eta Nagasaki hirien aurka bonba atomikoak jaurti zituzten. Horrek Japoniaren errendizioa ekarri zuen.

Horrela amaitu zen II. Mundu Gerra.

5. Bake Konferentziak eta Protagonistak

Bigarren Mundu Gerran eta haren amaieran hainbat bake-konferentzia egin ziren. Nagusiak eta haien protagonistak honako hauek izan ziren:

• Yaltako Konferentzia (1945eko otsaila): Winston Churchill (Erresuma Batua), Franklin D. Roosevelt (AEB) eta Iosif Stalin (SESB).
• Potsdamgo Konferentzia (1945eko uztaila-abuztua): Clement Attlee (Erresuma Batua, Churchill ordezkatuz hauteskundeen ostean), Harry S. Truman (AEB, Roosevelt ordezkatuz haren heriotzaren ostean) eta Iosif Stalin (SESB).
• Parisko Bake Konferentziak (1947): Aliatuen eta Ardatzeko potentzia txikien arteko bake-itunak sinatzeko (Italia, Errumania, Hungaria, Bulgaria eta Finlandia).

6. Potsdamgo Konferentziaren Erabakiak

Potsdamgo Konferentzian (1945) Aliatuek hainbat erabaki garrantzitsu hartu zituzten Alemaniaren eta gerraosteko Europaren etorkizunari buruz:

• Alemaniaren banaketa: Alemania lau okupazio-sektoretan banatu zuten, bakoitza potentzia garaile baten (AEB, Erresuma Batua, Frantzia eta SESB) administraziopean. Berlin hiria ere modu berean banatu zen.
• Desnazifikazioa eta demokratizazioa: Alemanian nazismoa desagerraraztea, erakunde naziak desegitea eta gerrako kriminalak epaitzea (Nurembergeko epaiketak).
• Gerra-ordainak: Alemaniak ordaindu beharreko kalte-ordainak ezarri ziren, nahiz eta horien zenbatekoa eta forma eztabaidagai izan.
• Poloniaren mugak: Poloniaren ekialdeko eta mendebaldeko mugak berriz zehaztu ziren, Oder-Neisse lerroa muga berri gisa ezarriz Alemaniarekin.

7. Nazio Batuen Erakundea (NBE)

Nazio Batuen Erakundea (NBE) nazioarteko erakunde bat da, Bigarren Mundu Gerraren ostean sortua, etorkizuneko gatazkak saihesteko eta nazioarteko lankidetza sustatzeko.

Noiz sortu zen? NBEren Sortze Gutuna 1945eko ekainaren 26an sinatu zen San Frantziskoko Konferentzian, 50 herrialde fundatzaileren eskutik, eta 1945eko urriaren 24an sartu zen indarrean.

Zer helbururekin sortu zen? Helburu nagusiak honako hauek dira:

• Nazioarteko bakea eta segurtasuna bermatzea, gatazkak modu baketsuan konpontzeko mekanismoak eskainiz.
• Herrien autodeterminazio eskubidea eta berdintasuna sustatzea.
• Giza eskubideak eta oinarrizko askatasunak defendatzea eta sustatzea mundu osoan.
• Herrialdeen arteko lankidetza ekonomikoa, soziala, kulturala eta humanitarioa bultzatzea.

8. Bigarren Mundu Gerraren Ondorioak

Bigarren Mundu Gerrak eragin sakona izan zuen mundu osoan, hainbat arlotan:

Giza Galerak

• Hildakoak: Gutxi gorabehera 60-70 milioi pertsona baino gehiago hil ziren, zibilak eta militarrak barne. Holokaustoa eta beste genozidio batzuk barne hartzen ditu zifra honek.
• Biztanleriaren lekualdatze handiak: Milioika pertsona desplazatu, errefuxiatu edo kanporatu zituzten beren etxeetatik.

Ondorio Moralak

• Trauma sakonak: Bizirik iraun zutenei eta gizarte osoari eragindako trauma psikologiko eta moralak.
• Gizateriaren aurkako krimenak: Genozidioaren eta gerra krimenen izugarrikeriak agerian geratu ziren, kontzientzia globala astinduz.

Ondorio Ekonomikoak

• Europa suntsituta: Azpiegiturak, industriak eta hiriak erabat hondatuta geratu ziren Europako zati handi batean.
• Nazioarteko finantza-erakunde berriak: Nazioarteko Diru Funtsa (NDF) eta Munduko Bankua sortu ziren (Bretton Woods-eko akordioak), nazioarteko ekonomia egonkortzeko eta berreraikuntza sustatzeko.
• AEBren nagusitasun ekonomikoa: Estatu Batuak munduko potentzia ekonomiko nagusi bihurtu ziren.

Politika eta Lurralde Aldaketak

• Europa bateratzeko beharraren kontzientzia: Etorkizuneko gerrak saihesteko eta lankidetza sustatzeko ideiak indartu ziren, Europar Batasunaren hazia ereinez.
• Mendebaldeko Europan demokrazia eta kapitalismoa: Demokrazia parlamentarioa eta sistema kapitalista berrezarri edo sendotu ziren Mendebaldeko Europako herrialde gehienetan.
• Ekialdeko Europan eragin sobietarra: SESBek eragin-esparru bat ezarri zuen Ekialdeko Europan, herrialde sozialistak sortuz (Gerra Hotzaren hasiera).
• Deskolonizazioa: Europako potentzia kolonialak ahuldu egin ziren, eta horrek deskolonizazio prozesua bizkortu zuen Asian eta Afrikan.
• Bi potentzia handiren sorrera: Estatu Batuak eta Sobietar Batasuna superpotentzia gisa finkatu ziren, mundua bi bloketan banatuz (Gerra Hotza).