Berrezarritako erregimenaren oinarriak

Bigarren errepublika

1931 an errepublikazaleek irabazi zuten leku gehienetan.Eibar izan zen lehena aldarrikatzen.Erregeimen monarkikotik errepublikarako tranzizioa indarkeriarik gabe geratu zen.behin betiko gobernua 1931an koalizioko errepublikar sosialistsk osatuta,zamora gobernuburu.Helburua herrialdea eraldatzea zen. Aldi berean hauteskunde deia egin zen konstitu berria egiteko gero onartu zena.Berrikuntzak ekarri zituen 1-Azañaren biurtekoa gobernuko presidente aukeratu zuten eta zamora errepublikakoa.Azañak erreformen egitasmoari asiera eman zion:(erlijioa)gobernu errepubli eliza katoli botere eta eragina deusestatu nahi (lurral antolamendu) nazionalista, katalan eta euskaldun artikulatzeko bide egokiak artu behar.Kataluina ERC eus herri EAJ autonomi estatu modura.(erreforma militarra) indar armatu boterez zibilaren esku, azañak ondoesa sortu zuen,1932 an altxamendu militarra egin zen.(hezkuntza)derrigor lehen ezkuntza ezarri, bigarrena obetu eta unibertsitate ikerketak sustatu(nekazaritza)esp nekazritzan oinarrituta eta arazoak zeuden.Geroago erreformen legea ezarri zen(gobernu krisia)eragile asko: gizarte gatazkak, grebak, sufragio unibertsala, ekonomia eskasa…2 eskuindar biurteko emakume boto eman aukera.CEDA eta  PRR irabazi Lerroux jarri gobernu buru, erreformen kontrako politika egin zuen:militar aske utzi, autoestimu estatua eten… indar politiko berregin ziren.Esker eskuin tentsioa handia zen.Krisi handia agertu zen eta baita urriko iraultza.Lerroux dimititu eta hautoskun fronte popular irabazi.fronte popilar azaña errepublika presi eta cesares gobernu buru.Gobernu berriak hainbat helburu.Espain iraultzatik urbil eta bitartean altxamendu prestatzen zeuden.Azkenean franko zuzenditako altxamendu nazionalak gerra zibilari hasiera eman zion.

2 errep eta gerra zibil EHn

1931n udal hauteskundetan EAJeta karlistak naguzitu ziren.Jose antonio agirre eaj ko getxoko alkatea eta batzorde bat eratu zuen.Lizarrako estatua onartu eta 1931an aurkeztu zen gorte haurrean. 32an udal proiektua aurkeztu zen araba bizkai eta gipuzkoa barne. Proiek atzeratu egin zen fronte popular garaipen negoziazio egin ziren. gerra zibila fronte pop garaipenarekin, eskuindar altxamen militar antolatu marokon.Espaina bi zatitan banatu zen nazionalistak nekasal lur izan eta errepublikazale espain zatirik handiena.Biek jaso zuten laguntza kanpotik madrid aurka erazoaldi matxinatu lehen helburua izan.Bitartean gipuzkoa erori eta fon pop azkartu negoziazioak.36 an bizk ara gipuz estatua onartu egin zen.Eusko jarlaritza zortu eta legutianoren aurka joan ziren hiriburuaren babesa lortu arte.iparraldeko kanpaina frankok madrid hartzeko zailtasunak zituenez alemania eta italiarekin gerra iparraldera eraman zuen.Euskal armada kantabriara jan zen errepublikazaleak desagertu arte.
gerraren amaiera iparraldeko frontea desagertuz, ebroko guda heldu zen.Kataluina isolatuta zegoenez madrilera joan ziren eta 39an hartu zuten.
gerra ondorioak galera demografikoak, galera ekonomikoak.. Erregimena inposatu zen.

Estatu frankistaren sorrera gerra zibila bukatu ondoren frankok hartu zuen boterean eta horrela hazi zen jatorria eta ideologia pixkanaka ezarri zen eta 1936 an franko armada estatu eta gobernuburu izendatu zen(faxismoa)hitler eta musolini ideia modura (antikomunismoa)komunismo meatzuei aurre egin, frankok beldurra.(katolizismoa)estatua eta eliza banaezinak.nazioaren politika espainia bigarren mundu gerran 1936an hasi zen.Erregimena neutral deklaratu zen.Ardatzeko estatuak irabazi eta neutraltasun ituna sinatu zuten.Gerra ondoren espain isolatuta geratu zen.Gerra hotzak erregimen frankista isolatu zuen.Vatikanoak eliza onartu zuen frankoren erregimenean.
barne politika ez ideologia ez konstituzio izan , diktadura pertsonala .Zenbait lege promolgatu zituen.(isolamendu politikoa)erregimen oinarriak finkatu eta boterea beregan hartu. Gortehen legea egin zen (irekitasun aldeko joera)gerra bukatu  ondoren irekitasuna erakusten zuten legeak jarri zituen frankok eta morkakia berrezarri zuen.1951an zenbait ministro izendatu zituen.ekonomia (autarkia) gerra zibila bukatu ondoren ekonomia suntzituta zegoen eta berrogeiko hamarkada gosearen hamarkada modura ezagutzen da.(irekitasuna)ezinbestekoa estatu batuen laguntza. Orientabide berriek erregimenaren kontrako grebak ekarri zituen erreformaren oposizioa  komunistak batik bat eta bestetik monarkikoak eta falangistak.(gerra zibila ondoren)barnekoak errepresioa jasan zuen, atzerrikoak erbesteko gobernua osatu zuen (2 mundu gerra ondoren) atzerrikoa indartu, 1950 geroztik oposisioa ahulduta geratu zen

Diktadura frankista euskal herriantotalitariskoak espaina bakarra eta uniformea sortu nahi zuen. erregimenaren hasierako urteak frankok berehala hau zuen EH eta galtzen azi zizelez herritarrek kontrako errepresioa egin zuten.Hurrengo urteak ekonomi arlotik gogorrak.2.Mundu gerrarekin herritarrak deportatu egin ziren. Barnealdean baionak ituna sinatu zuten erregimena sendotzea eta oposizioaren krisialdia urte gogorrak euskal oposizioarentzat, tirabirak geitu.Eusko jaurlaritzak parisko hitzarmena sinatu zuen errepublikari uko eginez.garapen aroa eta oposizio berria 60 ko amarkadan EHk industrializazio prozezu berri eta azkarra izan zuen .Aldaketa sosial ugari baina ez aldaketa politikorik gertatu.Oposisioa indarberritu:kleroa,langile mugimendu ETA...1974 an ETA politiko eta mlitarra agertu ziren. frankismo amaiera euskal gizartea erradikalizatu eta ETAk ekintza armatuak areagotu. Burgosko gerra kontzilua, ETA eta FRAP kide fusilatu,diktadura isolatuta geratu zen franko desagertu zenean

Estatu frankista finkapen eta krisialdi frankok beregan hartu zituen botere guztiak, gerra ondoren erregimen oinarriak ezarri zituen.Oposizioa oso ahulduta geratu zen, erregimenak amaiera eman zion irekitasun politikoari.1950ean ekonomia hasten joan zen. ekonomia garapen ekonomikoa, politika ekonomikoa aldatu behar, horretarako ministro berriak isendatu ziren.Gero garapen plana izenekoa bideratu zen.Krisi ekonomikoa,espainiak menpekotasuna kanpokoengan. Petrolioaren krisiak lehertu egin zuen beste krisi batzuk ekarriz dena bukatu arte. gizartea nekasaritza eta tradizionala denbora gutxitan industrial eta modernoa sortu ziren.Emigrazioa nekasaritza unehetatik industriara, biz imaila igoera, zerbitzu publikoen eta pentsamolde aldaketak barne politika garapen ekonomikoa bultzatzeko teknokratak sortu ziren erregimena berritzeko eta liberalizatzeko.Frankok hainat lege jarri zituen mugimendu nazional printzipioak, pentzaera eta estatuaren lege orokorra. Juan carlos frankoren ondorengo eta carrero blanco presidente.Botere inmovilisten esku geratu zen ETAK dena aldatu zen carrero hil zuelako. erregimenaren oposizioa oposizioa 1960 ko hamarkadan erregimenaren kontrako protestak ugaritu egin ziren eta oposizioa indartu egin zen.Oposizioa diktaduraren amieran, erregimenaren botere taldehen haustura zortu zen frankismoaren amaiera ordurako erregimena deseginda, jarduera politikoak indartu, talde terroristak ugaritu, gobernuaren errepresioa gogortu eta isolatuta geratu zen erregimena

trantsizioafrankoren heriotzarekin asi eta alderdi sozialistak boterea eskuratu zuten arte iraun zuen. Sektore immobilistak, oposizioko sektoreak, erreformaren aldekoak.monarkiaren ezarpena juan karlos errege eta arias navarro gorte buru.Oposizioa mobilizatu egin zen. Erreforma bideratu behar zela konturatu ziren.Torcuarto gorte eta erresumako presidente, adolfo suarez gobernu buru erreforma kolitikoa erreforma politikoaren legea jarri zuten, baina horretarako gortetako presidente eta mellando jeneralaren launtza behar izan zuten.hauteskunde orokorrak gorte berriak aurkezteko hauteskundeak egin ziren. Alderdi politiko guztiak legeztatu ziren.Koalizioan UCD eta AP alderdiak PSOE, PCE eta PSP nazionalistak EAJ eta PDC. Hateskunde UCD irabazi. 1978 konsituzioa erreforma osatzeko egin zen. Konstituzioaren antolamenduari begira bi zatitan banatzen da dogmatikoak eta norbanakoak.Erakunde garrantzitsuak hauek dira, monarkia, parlamentua, gobernua. Auzitegi konstituzionala.estatu berriaren bilakaeta konstituzioa onartu ondoren gortetako hauteskundeak onartu ziren.UCD irabazi baina PSOE eta PCE garaile.Suarez dimititu eta leopoldo jarri.Estatu kolpea emateko askoa baina ez lortu.1982 PSOE irabazi.eiskal herrian gernikako estatu indarrean jarri eta foru hobekuntza legea jarri zenean amaitu zen.EAEN, EAJ osatu zuen eusko jaurlaritza eta nafarroa baztertu egin zen