Behazun azidoak

2016 EKAINA 1.A

a) Identifika ezazu zer biomolekulari dagokion egituretako bakoitza.  Monosakarido bat ( D-fruktosafuranosa edo (beta)-D-fruktofuranosa9, disakarido bat (sakarosa) eta polisakarido lineal bat dira (adibidez, amilosa). Disakarido eta polisakaridos monosakaridoen loturatik dator.

b) (a) atala propoetateak eta funtzioak. zetosa motatako hexosa bat da, lotura hemiazetaliko bidez ziklatua (C2-ko karbonilo taldea eta C5-eko OH taldea) eraztun penmtagonalean (furanosa). Forma irekian, “zeto” (oxo edo karbonilo) talde bat du, 5 hidroxiloz gaienra. Erreduktore-propietateak -argi polarizatua desbideratzea, zapore gozoa, uretan disolbagarria izatea, etab.-

C)(b) atala  lotura O-glikosidiko batek esku hartzen du. Polisakaridoei eusteko balio dute

d) c atala  Erreserba- materialak dira, glukosa metatzen baitute, eta polisakarido linealak(adibidez, almidoiaren amolosa) eratzen dituzten landareetan.

2013 3A. GALDERA Lipidoei dagokienez:

a) Defini ezazu, labur, zer diren gantz-azido bat, gantz-azido poliasegabe bat eta fosfolipido bat. Bi lipido mota handietako zeinetan sartzen da fosfolipidoa?

Gantz azidoak azido organiko monokarboxilikoak dira, eta lerro-itxurako kate hidrokarbonatu bat eta muturreko karboxilo-talde bat dituzte. Karbono atomoen kopuru bikoitia dute, 12-24 bitartekoak.

gantz azido asegabeak kate hidrokarbonatuko karbonoen artean lotura bikoitzen bat duten gantz azidoak dira.

Fosfolipidoak zelula mintzen osagai garrantzitsuak diren lipidoak dira. Glizerolak, bi gantz-azidok eta fosfato talde batek osatzen dituzte eta mintz zelularraren geruza lipidokoa osatzen dute. Fosfatoa beste atomo talde bati elkartu ohi da.Fosfolipidoak molekula anfipatikoak dira, atal hidrofobo (ura aldaratzen du) eta beste atal hidrofilo (ura erakartzen du) batez osatuta daude. Atal apolarrean gantz azidoen kate luzeak daude,  atal hidrofobo (ura aldaratzen du) eta beste atal hidrofilo (ura erakartzen du) batez osatuta daude. Atal apolarrean gantz azidoen kate luzeak daude

B) Zer funtzio betetzen dituzte lipidoek animalietan? Eta landareetan? Arrazoitu erantzunak

erregai funtzioa: energia erreserba garrantzitsua.

garraio funztioa:zenbait lipidok konplexuak eratzen dituzte gantza sakabanatzen eta disolbalgarri bihurtzen duten proteinekin, ehunetara hobeto garraiatzeko.

isolatzaile- babes funztioa: bero eroale txarrak direnez, bero -isolatzaile lanak egiten diuzte.

egitura funtzioa: mintz-biologikoen lipido geruza bikoitzen osagaiak dira.

energia xurgatzeko funtzioa: argia xurgatzen dute.

bitamina eta hormona funztioa:hormona eta bitamina asko lipidoak edo haie. Deribatuak dira.

Ekaina 2013 3B. GALDERA Bioelementuak eta biomolekulak:

a)  Defini ezazu, labur, zer den elementu primario bat, elementu sekundario bat eta oligoelementu bat. Eman itzazu mota bakoitzaren adibideak.

primarioak,zelula masaren % 96- C H O N

sekundarioak: gehienetan ioi itxuran, zelula ingurunean kantitate txikian- Na Ca K Mg Cl

oligoelementuak: izaki bizidunetan haien aztarna besterik ez, funtzio katalitikoa Fe Mn Cu Zn I F

b) Adieraz ezazu, biomolekula hauetan, zein diren organikoak eta zein ezorganikoak. Zer funtzio-talde dituzte organikoek? Arrazoitu erantzunak.

a,organiko, karboxilo + animo taldea b,organiko, karboniko taldea c,ez organiko d, organiko karbonilo taldea e,organiko karboxilo taldea

C)  Adieraz ezazu zein diren biomolekula ez-organikoen funtzio nagusiak bizidunetan. Arrazoitu erantzuna

ura: garraiobidea, metabolismo erreakzio askoren ingurunea, lurrunztean hozgarri lanak, izaki bizidunen kohesio eta atxikidura kapilaritate femonenoaz arduratu, , izaki bizidunek eskeleto hidrostatiko bezala erabili, bero indargetzea, molekulak apurtzen ditu hidrolisiaren bidez, dentsitate aldaketak diru eta honen ondorioz gainazala izoztu daitete baina barrukoa ez eta hoengatik bizia garatu.

gatz mineralak: tanpoi sistema moduan ph-aren aldaketan kontrolatuz, makromolekulen kargak neutralizatu eta egonkortasuna eman koloideei, prozesu fisikologikoetan enyzimen aktibizazioa, nerbio bulkadaren trasmizioa, muskulu uzkurdura et a mintz potentzialearen eraketa.

2010ekaina 1A GALDERA Eskuinaldean biomolekula baten egitura dago.

A) Esan zer izen duen. Alfa - D glukopiranosa

B) Zer biomolekula motatan agertzen da? Gluzidoetan, disakarido edo pilosakarido

c) Halako bi molekula elkarrekin lotuz gero, zer molekula mota izango genuke? Maltosa (oligosakaridoa) eta ura askatzen da

d)Zein da halako bi molekula elkarri lotuta lortzen diren molekulen funtzioa? Non aurkitzen dira naturan? Glukosa lortzea, honetarako hidroxilatu egiten da, azukre iturria da eta garagar aleetan aurki ditzakegu.

2018 1B GALDERA Aminoazidoak:
a) Marraztu ezazu aminoazido baten egitura, eta esan ezazu zein diren haren talde funtzional adierazgarrienak. Amino talde bat eta karboxilo talde bat daukate.
b) (0,5 puntu). Adieraz ezazu zenbat aminoazido desberdin agertzen diren proteinetan, eta aipa itzazu ezagutzen dituzunen izenak. Zer dira aminoazido esentzialak?

20 aminoazido daude eta 4 taldetan banatu daitezke: aminoazido apolarrak, aminoazido azidoak, aminoazido polarrak eta aminoazido basikoak.

Organismo heteritrofoek, hala nola gizakiok, proteina aminoazido batzuk baino ezin dituzte sintetizatu konposatu bakunetatik abiatuta; gainerakoak ezin dituztenez sintetizatu, dietaren bidez hartu behar dituzte;  azken horiei nahitaezko aminoazidoak edo aminoazido esentzialak.
c) Bi aminoazido kimikoki lotzen direnean, zer molekula mota sortzen dira eta zer lotura mota eratzen da? Zer ezaugarri ditu lotura horrek? Zer izen dute ehunka aminoazidoz osatutako makromolekulek?

Peptidoak eta proteinak sortzen dira eta lotura peptidikoa eratzen dute. Amida motako lotura kobalentea da C-N lotura gehienak baino laburragoa. Lotura bikoitzeko izaera partziala du; ondorioz, zurruna da eta, lotura osatzen duten atomoen artean, ez da errotaziorik gertatzen. Hori dela eta, C-a eta N-a, baita horiei lotuta doazen O-a eta H-a ere, plano berean daude. C-alfa-ren badira bira egiteko gai. Karbonilo taldean O-a eta amino taldearen H-a, azkeniak, elkarren aurkako aldeetan kokatzen dira loturan;hau da, trans motako konfigurazioa dute.

018- Uztaila; 5A GALDERA

Mintz biologikoak

A)Marraztu ezazu mintz biologiko baten egitura, eta identifikatu haren osagai guztiak