Barrokoa: Jatorria, Estiloa eta Artista Nagusiak (Caravaggio eta Bernini)

Barrokoa: Jatorria eta Esanahia

Barroko izena portugesezko barrueco hitzetik dator, "perla irregularra" esan nahi duena. XIX. mendean mespretxuz erabiltzen hasi ziren, baina gaur egun originaltasuna eta aberastasuna adierazten du. Barrokoa XVI. mendearen amaieran hasi eta XVIII. mendean amaitu zen, Rokokoarekin bukatuz. Geografikoki, Mendebaldeko Europan sortu zen eta Hego Amerikara zabaldu zen.

Sorrera Bultzatu Zuten Faktoreak

Barrokoaren sorrera bi faktore nagusik bultzatu zuten:

• Haustura erlijiosoa: Erreforma protestanteak (Luteranismoa) eta, ondoren, Katolikoen Kontrarreformak (Trentoko Kontzilioa).
• Monarkia absolutuen ezarpena: Erregeek eta Aita Santuek boterearen zentralizazioa eta propaganda bidez boterea indartu nahi izan zuten.

Gizarte Eragina eta Arte Adierazpenak

Gizarte mailan, nazio protestanteetan burgesiak garrantzi handia izan zuen, eta horrek arteetan eragin zuen, eguneroko bizitza eta errealitatea are gehiago islatuz. Barrokoa, aditu gehienen ustez, arte-mugimendu bat izan zen eta hainbat esparrutan garatu zen: eskulturan (tentsio dramatikoa), pinturan (pertsonaien dinamismo espresiboa eta airetiko perspektiba) eta arkitekturan (estilo eszenografikoa eta hirien antolamenduaren garrantzia).

Caravaggio: Naturalismoaren eta Tenebrismoaren Maisua

Artearen Ezaugarri Nagusiak

Caravaggioren artea naturalismo errealistan eta tenebrismoan oinarritzen da. Helburua errealitatea ahalik eta benetakoen eta hurbilen irudikatzea zen. Margolanetan gauzak diren bezala erakusten zituen, idealizaziorik gabe eta edertu gabe. Akatsak eta miseriak muturreko samurtasun eta edertasunarekin uztartzen zituen, eguneroko eszenak irudikatuz. Naturalismoa areagotzeko, tenebrismoaren teknika erabiltzen zuen. Metodo horretan, pertsonaiak eta objektuak hondo ilunean, ia beltzean, aurkezten zituen, eta argi bortitz batekin nabarmentzen zituen. Honela, ikuslearen arreta eszenako puntu jakin batzuetara bideratzen zuen. Horrez gain, objektuak eta keinuak lehen planora ekartzen zituen, eta inguruko elementuek edo paisaiek interes gutxiago zuten.

Michelangelo Merisi da Caravaggio: Jenio Berritzailea

Michelangelo Merisi da Caravaggio eskola horren ordezkari nagusia da. Gaur egun, haren inguruan miresmen handia dago, artista madarikatu, baztertu eta probokatzaile gisa ikusten baita, baina baita erabat jenialtzat ere. Bere planteamendu erradikalek eta hautatzen zituen gaiek Errenazimentuko edertasun idealarekin hautsi zuten. Errealismo bortitza erabiltzen zuen, ez bizitzaren ikusle aseptiko gisa, baizik eta errealitatea den bezala irudikatzeko helburuarekin.

Teknika eta Gaiak

Teknika bikaina zuenez, Errenazimentuko maisuen maila gainditu eta errealitatea irudikatzeko gaitasun harrigarria lortu zuen. Bere eszena erlijiosoak eguneroko giroetan kokatzen zituen, kaleko pertsonaia arruntak modelo gisa erabiliz: prostitutak, eskaleak, gaixoak edota oinak zikin zituzten pertsonaiak. Esaterako, San Mateoren bokazioa taberna batean kokatu zuen.

Konposizioa, Obra Nagusiak eta Ondarea

Bere margolanetan, eskortzo gogorreko konposizioak erabiltzen zituen, argiaren eta itzalaren arteko kontraste biziak erabiliz. Horrek efektu dramatiko handia sortzen zuen, eta horregatik esaten da tenebrismoaren maisua dela. Caravaggioren lan nabarmenenak hauek dira:

• San Mateoren bokazioa
• San Pedroren martirioa
• Emausko afaria
• Judith eta Holofernes

Gaztea zela hil zen arren, bere ospea Europa osora zabaldu zen. Bere estiloak jarraitzaile bikain ugari izan zituen, adibidez, Gentileschi, Ribera eta Borgianni, eta bere eragina nabarmena izan zen hurrengo belaunaldietako artistengan.

Eskultura Barrokoa: Mugimendua eta Adierazkortasuna

Ezaugarri Orokorrak

Helburua Eliza eta monarkia absolutua goraipatzea zen, herritarren debozioa areagotzeko. Errenazimentuko oreka eta lasaitasuna alde batera utzita, Barrokoan adierazkortasuna, mugimendua eta monumentaltasuna nagusitzen ziren. Eskultoreek lerro bihurriak, okerrak eta espiralak erabiltzen zituzten, baita aireak mugitutako oihalen efektuak ere. Gorputz eta aurpegietan adierazkortasuna irudikatzen zuten, konposizioak lerro diagonalen eta serpentinaten bidez osatuz.

Efektismoa lortzeko, material ugari erabiltzen ziren. Adibidez, marmola kolore ezberdinetan lantzen zen, material gogorretan elementu bigunak irudikatuz. Argi-ilunaren eta gardentasunaren bidez, ikuslearengan zirrara sortzea bilatzen zen. Gai nagusiak erlijiosoak izan ziren, Kontrarreformaren propaganda-tresna gisa erabilita eta fededunekin harreman estuagoa lortzeko. Erretratuak botere politikoaren erakusgarri gisa erabiltzen ziren, eta mitologia-gaiak apaingarri gisa.

Hilobi-monumentuak garatu ziren, heriotzaren presentzia agerian utziz. Plazetan eta lorategietan iturri monumentalak eraiki ziren, ingurune publikoak edertzeko. Aldareetan erretaulak jartzen ziren. Prozesio-pausoetan eskulturak nagusitu ziren, fededunen sentimenduetan eragiteko. Eskultura arkitekturaren menpe zegoen, fatxadetan, aldareetan, hilobietan, zubietan eta apaingarri gisa erabiliz.

Gian Lorenzo Bernini: Italiako Eskulturaren Gailurra

Garrantzitsuenen artean, Gian Lorenzo Bernini nabarmendu zen, Italiako Barrokoko artistarik esanguratsuena. Teknika ezin hobea zuenez, garaiko jenio handienetakotzat hartzen zen. 23 urterekin jada, perfekzio handiko obrak sortu zituen, adierazkortasuna eta mugimendua nabarmenak zirelarik. Eskultura helenistikoa aztertu zuen, gai mitologikoak jorratuz, eta artearen ikuspegi dramatikoa eta errealista uztartu zituen.

Obra Adierazgarriak: Apolo eta Dafne

Horren erakusgarri dira bere obrak, adibidez, Apolo eta Dafne. Lan honetan, marmolean testura ezberdinak landu zituen, gorputzaren ehundurak, enborra eta hostoak moldatuz. Gainera, lerro kurbatuak erabiliz, bi ardatz diagonal osatu zituen, konposizio zentrifugoa eta hedapen dinamikoa lortuz.

Obra Adierazgarriak: Santa Teresaren Estasia

Beste alde batetik, Santa Teresaren Estasia obra aipagarria da, antzerki-izaera nabarmenarekin. Bertan, aingeru-kupido batek maitasunez begiratzen dio Santa Teresari, Jainkoaren maitasunaren sinbolo gisa. Halaber, hodeien gainean agertzen da, zorabio mistikoak eraginda. Eskulturak marmol-bloke bakar batean hainbat testura landu zituen, haragiaren eta oihalaren efektu errealistak lortuz. Aldi berean, dinamismo handia erakusten du bi diagonal gurutzatuen erabilerari esker. Santa Teresaren oihalen mugimenduak Jainkoaren maitasun bortitzaren eragina transmititzen du.

Eskultura Barrokoa Espainian

Espainian, errealismoa zen ezaugarri nagusia. Gorputzaren eta anatomiaren lanketa zehatza egiten zen, efektismo handiagoa lortzeko. Gehienbat zur polikromatua erabiltzen zen, naturalismoa areagotzeko. Halaber, bi teknika nagusi erabiltzen ziren: estofadura (arropetan margotutako apaingarriak lortzeko) eta haragikara (azalaren efektu hiperrealista emateko).

Eskulturetan elementu berriak agertu ziren, adibidez:

• Jantzi bordatuak
• Ile naturala
• Marfilezko hortzak

Horrek errealismoa handitzen zuen, ikusleengan eragin sakona sortuz. Gaiak, nagusiki erlijiosoak, erretaulak eta prozesio-pausoak ziren. Espainiako Barrokoak asmo didaktikoa zuen, Kontrarreformaren propagandaren tresna gisa baliatzen baitzen. Muturreko adierazkortasunarekin, fededunen emozioak piztea bilatzen zuen, erlijioaren mezua indartzeko.

Ondorioa: Eskultura Barrokoaren Legatua

Hori guztia kontuan hartuta, eskultura barrokoak mugimendua, dramatismoa eta errealismoa uztartu zituen, garai hartako erlijio-, politika- eta arte-balioen isla bihurtuz.