O Barroco en España e Galicia: Arte, Arquitectura e Pintura do Século de Ouro

O Barroco en España: Arte nun Século de Ouro

O século XVII foi unha etapa de profunda crise en España: guerras, pestes, crises agrarias e decadencia política baixo os Habsburgo (Felipe III, Felipe IV e Carlos II). Con Carlos II sen herdeiros, a Guerra de Sucesión rematou coa chegada dos Borbóns ao trono. A pesar do contexto difícil, este século destacou pola súa riqueza cultural: é o Século de Ouro, con figuras como Cervantes, Velázquez ou Gregorio Fernández.

Arquitectura Barroca en España

A arquitectura barroca española divídese en dúas etapas:

• Etapa Escurialense (Primeira metade do século XVII)

  Caracterízase pola sobriedade, liñas rectas e escasa decoración, influída polo Mosteiro do Escorial. Exemplos destacados son o Palacio do Buen Retiro ou o Palacio de Santa Cruz, obras de Juan Gómez de Mora.

• Estilo Churrigueresco (Segunda metade do século XVII)

  Moito máis decorativo, con fachadas recargadas de guirnaldas, columnas salomónicas e motivos florais. Destacan o retablo do Convento de San Esteban de Salamanca (Churriguera) ou o Cuartel do Conde-Duque (Pedro de Ribera). Outro exemplo é a Fonte da Fama, con figuras alegóricas e simbolismo barroco.

Urbanismo Barroco: A Praza Maior

O urbanismo barroco introduce a praza maior como centro da vida urbana. De planta cadrada, servía como espazo cívico e símbolo do poder real. Exemplos clave son a Praza Maior de Madrid (Juan Gómez de Mora) e a de Salamanca (Alberto Churriguera).

O Barroco en Galicia: Esplendor Compostelán

En Galicia, o Barroco destaca polo uso do granito, as fachadas-telón e os xogos de volumes. Santiago de Compostela viviu unha gran transformación urbana impulsada pola Igrexa e a nobreza.

A segunda xeración de arquitectos composteláns, encabezada por Fernando de Casas e Novoa, representa o cumio do barroco galego. A súa obra mestra é a fachada do Obradoiro, auténtico símbolo de Santiago, cunha composición escenográfica espectacular, formas dinámicas, decoración recargada e sentido ascensional. É un exemplo claro do barroco de placas, que crea efectos de luz e sombra sobre o granito.

A primeira xeración destacara con Domingo de Andrade e a Torre do Reloxo, e a terceira, con Simón Rodríguez, leva o estilo ao límite na fachada da igrexa de Santa Clara. Outro exemplo é a Casa do Cabido, de Clemente Fernández Sarela.

Pintura Barroca

A arte barroca xorde en Italia a finais do século XVI e alcanza o seu máximo esplendor no XVII. A monarquía absoluta empregouna como medio de propaganda, mentres que a burguesía, especialmente en Europa do Norte, converteuse en mecenas, impulsando novos temas e formatos.

Características da Pintura Barroca

A pintura barroca caracterízase por:

• Dinamismo, movemento e teatralidade.
• Captura do instante máis intenso da acción, con gran carga emocional.
• Uso do claroscuro (desenvolvido por Caravaggio) para crear fortes contrastes de luz e sombra e intensificar o dramatismo.
• Composicións diagonais e desequilibradas.
• Realismo, efectos ópticos, colorido intenso e expresividade.

Pintura Barroca en Italia

• Caravaggio

  Destaca polo seu naturalismo: rexeita a idealización, emprega modelos reais e capta escenas bíblicas con enorme forza dramática. Obras como A vocación de San Mateo ou Judith decapitando a Holofernes exemplifican o seu estilo innovador.

• Annibale Carracci

  Representa a corrente clásica. Fundador da Escola Boloñesa, combina realismo e idealismo, inspirándose en Rafael e Miguel Anxo. A súa obra mestra é a decoración do Palacio Farnesio, con escenas mitolóxicas cheas de equilibrio e luminosidade.

• Gaulli (Il Baciccio)

  Leva o barroco ao seu nivel máis espectacular. Nos frescos da igrexa do Gesù en Roma, como O triunfo do nome de Xesús, mestura pintura, escultura e arquitectura para crear unha ilusión óptica que envolve ao espectador.

• Artemisia Gentileschi

  Influída por Caravaggio, foi a primeira muller admitida na Academia de Deseño de Florencia. As súas obras, como Susana e os vellos ou Lucrecia, destacan por representar mulleres fortes e decididas con gran forza emocional.

Pintura Barroca en Flandres e Países Baixos

• Rubens

  Mestura a tradición italiana co gusto flamengo, creando un estilo exuberante e colorista. A elevación da cruz ou As tres grazas amosan figuras musculosas e composicións dinámicas.

• Rembrandt

  Sobresae polo seu dominio da luz e a súa capacidade para reflectir a psicoloxía dos personaxes. Obras como A lección de anatomía ou A ronda de noite amosan unha profunda humanidade e realismo.

A pintura barroca transformou a arte europea, combinando emoción, teatralidade e innovación técnica para conmover ao espectador.