Azpigarapena eta Hirugarren Mundua: Arrazoiak eta Erronkak

1. Aurkezpena: Garapen-bidean dauden herrialdeen aniztasuna

Bigarren Mundu Gerraren ondoren, areagotu egin zen Afrika eta Asiako Europako kolonien independentziarako joera, eta ez-lerrokatze kontzeptua garatu zen: herrialde berri askok ez zuten kapitalismoaren alde kokatu nahi, ezta komunismoaren alde ere; Hirugarren Mundua osatzen zuten. Oro har, Hirugarren Mundua kontzeptua arlo politikoarekin lotuta dago; azpigarapena, ordea, ekonomiaren esparruarekin. Aniztasun nabaria dago Hirugarren Mundua osatzen duten herrialdeen artean, bai ekonomian, bai politikan eta gizartean. Kontzeptu hori zehaztugabea da, alegia.

2. Azpigarapenaren geografia, arrazoiak, ondorioak eta irteerak

2.1. Azpigarapenaren geografia

• Gehienetan, azpigarapena Europatik kanpo dago. Latinoamerikako, Asiako, Ozeaniako eta, batez ere, Afrikako lurralde askotan hedatzen da.
• Dena den, ugariak dira salbuespen geografikoak; garrantzitsuenetakoak AEBak, Kanada, Japonia edo Australiako kasuak dira, besteak beste.

2.2. Azpigarapenaren arrazoiak

• Natura-baldintza desegokiak (lurra, kokapen geografikoa, muturreko klima-baldintzak, euri-irregulartasuna, gaixotasun tropikalak, eta abar).
• Ekonomia-sistemen eta gobernu-politiken akatsak. Hots, erakunde eta merkatu akastunak, gizakiei egotz dakizkiekeenak.
• Antolaketa sozial eta politiko desegokia.
• Finantza-kapital eza eta inbertsio falta. Era berean, urriak dira diru-sarreren maila eta aurrezteko ahalmena ere. Funtsean, aurrezki-tasa baxuek garapen-tasa urriak eragiten dituzte, eta alderantziz ere gertatzen da.
• Biztanleriaren gehiegizko hazkundea.
• Giza kapitalaren ahultasuna (hezkuntza- eta eskolatze-tasak oso urriak dira; nabaria da enpresaburu eta klase ertainaren falta, eta abar).
• Teknologiaren garapena oso mugatua da.
• Historiaren zama handia. Hots, aurreko Europako inperio kolonialek ustiatu zituzten lurralde horien baliabide naturalak. Ustiapen hori ia azpiegiturarik garatu gabe gauzatu zen; metropolietara mineralak eta lehengaiak garraiatzeko beharrezkoak ziren azpiegiturak soilik eraiki eta mantendu ziren. Gainera, nazioarteko lan-banaketaren arabera, lurralde kolonial horietatik landu gabeko produktuak esportatzen zituzten. Are gehiago, geroago, lurralde horien independentzia lortu zutenean, beste kontrol mota bat ezarri zuten enpresa multinazionalek, neokolonialismoaren testuinguruan.
• Ekoizpen-sistema oso produktu gutxitan oinarritzen da, Lehen Munduan saltzeko (produktu gehienak, gainera, lehen sektorekoak dira). Dakigunez, Bigarren Mundu Gerraren ostean, nazioarteko prezioen bilakaera ez zen batere mesedegarria izan lehen mailako produktuentzat; aitzitik, askoz handiagoa izan zen industrializatutako herrialdeen produktuen prezioen bilakaera. Oro har, produktu industrialen salneurriek lehen mailako produktuenek baino hazkunde handiagoa izan zuten. Gainera, 1950eko eta 1960ko hamarkadetan, industrializazio-politikaren hasierak merkataritza-defizit izugarriak eta kanpo-zorra eragin zituen Hirugarren Munduko zenbait herrialdetan —teknologiaren eta ekipamendu-ondasunen inportazioa areagotuz—.
• Lehen eta Bigarren Munduarekiko mendekotasuna (dena den, duela gutxi amaitu da Bigarren Munduarekiko mendekotasuna).
• Garapen-bidean dauden herrialdeetan, nabaria da azpigarapenaren arloko ekonomisten falta (daudenak Mendebaldeko unibertsitateetan trebatu dira, eta nabaria da haien Mendebaldeko eragina).