Autarkia eta Frankismoa: Diktaduraren Gakoak

Autarkia: Frankismoaren Lehen Urteak

Autarkia auto-hornikuntzan oinarritutako sistema edo estrategia politiko-ekonomikoa da. Frankismoaren lehen urteetan (1940ko hamarkadan) ezarri zen eta, nazioarteko onarpenak eta harremanak hobetzean, kanpo merkataritza malgutzen hasi zen.

Gerra Zibila (1936-1939)

1936ko uztailaren 17-18an, II. Errepublikaren Gobernu legitimoaren aurkako altxamendu militar faxista hasi zen, eta Espainian Gerra Zibila piztu zen. Bi bando egon ziren: Gobernu legitimoaren aldekoak eta matxinatu militarrak. Gerra oso odoltsua izan zen, eta Espainia guztiz suntsituta geratu zen 1939ko apirilaren 1ean Francok garaipena lortu zuenean.

Autarkiaren Zergatiak eta Aurrekariak

Nazioarteko Gertaerak

• 1939ko apiriletik irailera: Diktadura finkatzen joan zen. Alemania eta Italiarekin harremanak sendotu ziren, baina Frantzia eta Britainia Handiarekin harreman ekonomikoak hasi ziren. Hala ere, Espainia nazioartean isolatuta geratu zen.
• 1939-1943: II. Mundu Gerra eta Alemania: II. Mundu Gerra betean zegoen eta Alemania nagusitzen hasi zen. Francok Hitlerrekin harremanak sendotu zituen, eta 1941ean Alemaniak ia Europa osoa kontrolatu zuen (Hendaiako batzarra). Hitlerrek Francori gerran sartzeko eskatu zion, baina Francok ukatu egin zuen, Espainiaren egoera ekonomikoa aitzakia hartuta. Horren ordez, boluntarioz osatutako División Azul sortu zen.
• 1943-1945: AEB eta SESBen Presioa: AEB II. Mundu Gerran sartu zen, eta SESBek eta AEBek gero eta presio handiagoa egin zuten. Espainiak harremanak estutzen hasi zituen AEBekin, bereziki gerra ondorengo egoera kontuan hartuta.

Autarkiaren Ondorioak

• Merkatu Beltza: Estatuaren interbentzionismoak eta elikagai-errazionamendu sistemak kontrabandoaren eta merkatu beltzaren hazkundea ekarri zuten.
• Ustelkeria Publikoa: Sistema publikoan sartutako faxista, militar eta aberats askok iruzur handiak egin zituzten, baliabideak beren intereserako erabiliz.
• Demografia eta Hirigintza: Txabolismoa: Etxebizitza-politika egokirik ez zegoenez, 1957ra arte ez zen arazoari erantzunik eman. Ondorioz, hiri handietan txabola-auzoak sortu ziren. Barne-migrazioa ere indartu zen, nekazaritzako eskualdeetatik hirietara exodo masiboa gertatu zelarik, baina hiriek ez zuten behar adinako azpiegiturarik migratzaileak hartzeko.
• Ekonomiaren Ahultasuna: Autarkiak ez zuen hazkunde ekonomikorik ekarri, eta 1950eko hamarkadaren amaiera arte Espainiako ekonomia oso ahulduta egon zen.

Frankismoa: Diktaduraren Bilakaera eta Amaiera

Frankismoa Espainiako estatuan II. Errepublikaren aurkako altxamenduaren eta Gerra Zibilaren ostean ezarritako sistema diktatoriala izan zen. 1939ko apirilaren 1ean hasi eta 1975eko azaroaren 20an Francoren heriotzarekin amaitu zen. Frankismo berantiarra (1966-1975) irekiera ekonomiko eta politikoa ekarri zuen garai bat izan zen.

Frankismo Berantiarra (1966-1975)

60ko eta 70eko Hamarkadetako Arazoak

60ko eta 70eko hamarkadetan arazo ekonomiko eta politikoak izan ziren. 1960ko Garapen Planaren ondorioz, Espainiak hazkunde ekonomiko handia izan zuen, baina desoreka sozio-ekonomikoak ere areagotu egin ziren. Industriaren hazkunde azkarrak langileen eskubideen aldarrikapenak bultzatu zituen, eta nekazaritzatik hirietara egindako migrazio masiboak arazo sozialak ekarri zituen.

Frankismoaren Aurkako Oposizioa

• Langile Mugimendua: 1947tik aurrera langileek grebak antolatzen hasi ziren.
• Ikasle Mugimendua: Unibertsitateko ikasle mugimenduak aktibatu ziren.
• ETAren Sorrera: 1959an ETA sortu zen, erregimenaren aurka borrokatuz.
• Elizaren Jarrera Kritikoa: Elizaren barruan jarrera kritikoak areagotu ziren, batez ere belaunaldi gazteen artean.
• Emakumeen Kontzientzia Soziala: Turismoaren gorakadari esker, emakumeek eredu sozial berriak ezagutu zituzten, haien kontzientzia soziala eta politikoa aldatuz.

Francoren Heriotza eta Trantsizioa

Diktaduraren Egonkortasunaren Kolapsoa

Francok hil arteko boterea ziurtatu nahi izan zuen, baina 1973an Carrero Blanco hil zenean, erregimenaren egonkortasuna kolokan jarri zen. Arias Navarro izendatu zuten gobernuburu, baina haren lidergoa ahula izan zen. Kanpotik ere presioa handitu egin zen, 1970eko Burgoseko Prozesuaren ondoren, Vatikanotik eta nazioarteko komunitatetik kritikak jaso baitzituen.

1975: Diktaduraren Amaiera

1975eko azaroaren 20an Franco hil zen, eta horrek erregimen frankistaren amaiera ekarri zuen. Bere ondorengotza legearen arabera, Joan Karlos I.a errege bihurtu zen. 1975eko azaroaren 22an, Espainiako errege izendatu zuten, eta horrek Borboien monarkia berrezarri zuen.

Trantsizio Demokratikoaren Hasiera

Erregimen frankistaren amaierak Espainiako trantsizio demokratikoaren hasiera markatu zuen. Herrialdeak aldaketa politiko handiak bizi izan zituen, diktaduratik demokraziarako bidea eginez. Garai horretan, gizarteak askatasun gehiago eskatzen zituen, eta pixkanaka, frankismoaren eragina galduz joan zen. Trantsizio politikoak hainbat erreforma ekarri zituen, eta monarkiaren gidaritzapean Espainiak sistema demokratikoa ezarri zuen.