Atomoen Egitura eta Propietateak

Demagun 11, 16, 17 eta 19 zenbaki atomikoko elementuak ditugula. a) A: 11 1s2 2s2 2p6 3s1 3. periodoa, 1 taldea; metala, alkalinoa (Na) B: 16 1s2 2s2 2p6 3s2 3p4 3. periodoa, 16 taldea ; ezmetala, anfigenoa (S) C: 17 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 3. periodoa, 17 taldea ; ezmetala, halogenoa (Cl) D: 19 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 4. periodoa, 1 taldea ; metala, alkalinoa (K) b) A – 1 e– A + horrela, azken 2 geruzan 8e– -ko konfigurazioa 2s2 2p6 B + 2 e– B 2– horrela, azken 3 geruzan 8e– -ko konfigurazioa 3s2 3p6 C + 1 e– C – horrela, azken 3 geruzan 8e– -ko konfigurazioa 3s2 3p6 D – 1 e– D + horrela, azken 3 geruzan 8e– -ko konfigurazioa 3s2 3p6 c) Ionizazio potentziala atomoaren azken geruzetik elektroia banatzeko behar den energia da. Energia hau handitu egiten da periodoa gero eta txikiagoa denean (elektroiak nukleotik hurbilago daudelako) eta taldea gero eta handiagoa denean (zortzikote-egoera egonkorretik hurbilago daudelako). Hortaz: D Bi elementu ezezagunen zenbaki atomikoak Z = 16 eta Z = 20 dira. Azaldu itzazu, arrazoituz: a) A: 16 1s2 2s2 2p6 3s2 3p4 ezmetala, 3. periodoa, 16. taldea, anfigenoa (S) B: 20 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 metala, 4. periodoa, 2. taldea, lurralkalinoa (Ca) b) A: A + 2 e – A 2– (S2– ) B: B – 2 e– B 2+ (Ca2+) Bietan gas nobleen konfigurazioa lortzen da (zortzikotea betea) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 c) Erradio atomikoa azken geruzeko elektroia eta nukleoaren arteko distantzia da. Bi ioien elektroi kopurua eta konfigurazioak berdinak dira, baina B-k protoi gehiago dituenez, bere nukleoak elektroiak sendoago lotuko ditu erreadio atomikoa txikiagotuz. Hortaz: B2+ Karbono dioxidoa edo anhidrido karbonikoa (CO2) molekula apolarra da; ura (H2O), berriz, molekula polarra da. a) A: 16 1s2 2s2 2p6 3s2 3p4 ezmetala, 3. periodoa, 16. taldea, anfigenoa (S) B: 20 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 metala, 4. periodoa, 2. taldea, lurralkalinoa (Ca) b) A: A + 2 e – A 2– (S2– ) B: B – 2 e– B 2+ (Ca2+) Bietan gas nobleen konfigurazioa lortzen da (zortzikotea betea) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 c) Erradio atomikoa azken geruzeko elektroia eta nukleoaren arteko distantzia da. Bi ioien elektroi kopurua eta konfigurazioak berdinak dira, baina B-k protoi gehiago dituenez, bere nukleoak elektroiak sendoago lotuko ditu erreadio atomikoa txikiagotuz. Hortaz: B2+

A, B eta C elementuen zenbaki atomikoak 19, 20 eta 35 dira, hurrenez hurren. Hau eskatzen da: a) A: 19 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 B: 20 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 C: 35 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d104p5 b) A: 4. periodoa, 1 taldea (IA); metala, alkalinoa (K) B: 4. periodoa, 2 taldea (IIA); metala, lurralkalinoa (Ca) C: 5. periodoa, 17 taldea (VIIA); ezmetala, halogenoa (Br) c) Erradio atomikoa azken geruzeko elektroia eta nukleoaren arteko distantzia da. Zenbat eta geruza horretan elektroi gehiago izan (Taulan eskuinera egin), orduan era erradioa txikiagoa. Gainera, zenbat eta periodoa handiagoa (Taulan behera), orduan eta erradioa handiagoa. Hortaz: C Elementu hauek emanda: N(Z = 7) ; Mg(Z = 12) ; Cl(Z = 17) ; K(Z = 19) eta Ar(Z = 18) a), b), c) N(Z=7) 1s2 2s2 2p3 2. periodoa 15. taldea 3elektroi desparekatuak .Mg(Z=12) 1s2 2s2 2p6 3s2 3. periodoa 2. taldea 0e.d .Cl(Z=17) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5 3. periodoa 17. taldea 1 e.d. K(Z=19) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s1 4. periodoa 1. taldea 1 e.d. Ar(Z=18) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3. periodoa 18. taldea 0 e.d. d) Ar elementuaren 3p orbitaleko elektroien zenbaki kuantikoak: (3,1,–1,– ½), (3,1,–1,+ ½), (3,1, 0,– ½), (3,1, 0,+ ½), (3,1,1,– ½), (3,1,1,+ ½)Molekulak: ura, amoniakoa eta metanoa. a) C(Z=6) 1s2 2s2 2p2 N(Z=7) 1s2 2s2 2p3 O(Z=8) 1s2 2s2 2p b)Hiru kasuetan atomo zentrala 4 elektroi bikotek inguratzen dute. Metanoaren lau elektroi bikoteak lotzaileak dira, eta bere hidrogeno-atomoen geometria tetraedrikoa. Amoniakoak elektroi-pare ez-lotzailea du eta horrek N–H loturak elkarrengana hurbiltzen ditu piramidea osatuz. Uraren kasuan, bi elektroi-bik ote ez-lotzaileek gauza bera egiten dute O–H loturekin, molekula laua eta angeluarra izanik. c)Molekularen polaritatea aztertzeko, bi ezaugarri hauek hartu behar ditugu kontuan: batetik, loturak polarrak diren jakin behar dugu; bestetik, geometriari begiratu behar diogu, loturen momentu dipolarrak baliogabetzen diren ala ez jakiteko. Metanoa: loturak arinki polarrak badira ere (H eta C atomoen elektronegatibitateak oso antzerakoak dira), momentu dipolarrak baliogabetzen dira molekula tetraedrikoa delako. Ura: H–O loturak polarrak dira (elektronegatibitate-diferentzia handia dago H eta O atomoen artean), eta momentu dipolarrak ez dira baliogabetzen molekula angeluarra delako. Amoniakoan berdina gertatu.

Irudiko taula periodikoaren zatia kontuan hartuta, erantzun iezaiezu: a) Y elementua (A eta Y taldekideak dira). b) Y elementua (4. Periodoan dago, eta n=4 geruzan dauka azken elektroia). c) W elementua (18. Taldean dago, eta guztiz beteta dauka azken geruza). d) X elementua da handi agoa. X eta W per iodoa berean daudenez, berdina da azken elektroiaren maila kuantiko nagusia, n, baina handiagoa da Welementuaren karga nuklearra, Z. Hori dela -eta, indar handiagoarekin erakartzen ditu azken geruzako elektroiak W-ren nukleoak eta atomoa txikiagoa izatea dakar eragin horrek. e) X elementuaren zenbaki atomikoa 3 da, eta hau da bere konfigurazio elektronikoa: 1s22s1Ioi bat sortzeko, elektroi bat galduko du, eta 1s2 konfigurazio elektronikoa izango du ioi horrek. Ikus dezakegunez, n=2 mailan dago azken elektroia atomo neutroan, eta n=1 ioiaren kasuan; hortaz, txikiagoa izango da X+ ioia X atomo neutroa baino

Molekula hauek emanda: CO2, NH3 eta CF4a) Lewis-en egiturak: Hiru kasuetan, Lewis-en egiturak elektroi bikote partekatugabeak dituzte oxigeno, nitrogeno eta fluor atomotan. H (Z=1) 1s1 balentzia-elektroi bat/ C (Z=6) 1s2 2s2 2p2 4 balentzia-elektroi / N (Z=7) 1s2 2s2 2p3 5 balentzia-elektroi / O (Z=8) 1s2 2s2 2p4 6 balentzia-elektroi / F (Z=9) 1s2 2s2 2p 5 7 balentzia-elektroi b) c) Karbono dioxidoak alboetan ditu elektroi pareak eta hauek simetrikoak dira. Hortaz, elkarrengandik aldaratzeko, molekula lineala eta momendu dipolar hutsekoa (apolarra) izango da. / Amoniakoak elektroi pare partekatugabea du nitrogenoan. Honek N–H loturetako elektroiekin errepultsioa ematen du molekula tetraedrik oa bihurtuz. Hau dela eta N–H loturen dipoloen batura bektoriala ez da hutsa eta molekula polarra da. / Karbono tetrafluoruroko lau fluor atomoetako elektroi pareak elkar aldaratzen dute, geometria tetraedrikoa osatuz. C–F dipoloen batura bektoriala hutsa denez, molekula apolarra izango da.Ion

Ne eta O2– espezie kimikoak emanda, azter ezazu baieztapen hauek zuzenak ala okerrak diren. Arrazoitu. Ne (Z=10) Atomo neutroak 10 elektroi eta 10 protoi ditu/ Konfigurazio elektronikoa: 1s2 2s2 2p6 / O (Z=8) Atomo neutroak 8 elektroi eta 8 protoi ditu/. Konfigurazio elektronikoa: 1s2 2s2 2p 4 / O2– espezie kimikoa sortzeko, 2 elektroi irabazi behar ditu oxigeno atomoak/  Konfigurazio elektronikoa: 1s2 2s2 2p6 a) Egia. 10na elektroi dituzte  b) Gezurra. (Ne-k 10 protoi ditu; O2–k 8 besterik ez)  c)Egia.  Ne atomoak karga handiagoa dauka nukleoan eta erakarpen-indar handiagoa egingo du elektroien gainean; ondorioz, azken elektroiak nukleotik hurbilago egongo dira, eta atomoa txikiagoa izango da O2– ioiarekin alderatuta.  d) Ca (Z=20) 1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 Kaltzioak bere azken bi elektroiak galtzeko joera handia izango du hurbilen daukan gas geldoaren konfigurazio egonkorra lortzeko; ondorioz, Ca2+ ioia  sortuko da, eta lotura ionikoa eratuko du O2– ioiarekin. X eta Y elementuen zenbaki atomikoak 8 eta 9dira, hurrenez hurren. Erantzun,arrazoituz, galdera hauei:  a) X(Z=8) 1s22s22p4.Y(Z=9) 1s22s22p5. Bi elementuak ez metalikoak dira, eta elektroiak irabazi behar dituzte hurbilen dituzten gas geldoen konfigurazi elektronikoak lortzeko; hortaz, elektroiak elkarbanatu beharko dituzte konposatu bat eratzeko. X elementuak bi elektroi behar ditu, eta Y elementuak bat. Hori dela- eta, XY2 formula izango du konposatuak. b) Atomo zentralaren elektroi-antolamendua aztertzen badugu, hau ikus dezakegu: 4 elektroi -bikote daude (2 bikote lotzaile eta 2bikote ez-lotzaile). Elektroi-taldeen antolamendua tetraedrikoa da, eta molekularen geometria angeluarra da. c) XY2(OF2) molekula polarra da. Molekula angeluarra denez, momentu dipolarrak ez dira anulatzen.

Elementu hauen zenbaki atomikoak emanda: Ca(z=20), Cl(z=17) I/z=35), erantzun iezaiezu, arrazoituz galdera hauei. a) kaltzio kloruroan lotura ionikoa da:Ca2+ Cl-, iodo molekularrean lotura kobalentea da: I-I b) Kaltzio kloruroa urtzeko kaltzio eta kloruro ioiek osatzen duten sare ionikoan daude erakarpen elektrostatikoak gainditu behar dira. Indar horiek gaindituta, ioien arteko lotura ahulagoa izango da, eta ioiek zein bere aldetik higitzeko erraztasun handiagoa izango dute. Iodoa sublimatzeko, iodo molekulak elkar lotzeko dauden Van der Waalsen indarrak gainditu behar dira. c) Ez, solido egoeran ez dira eroale izango. Kaltzio kloruroari dagokionez, partikula kargatuak (ioiak) egon arren, ioi horiek sendo lotuta dude sare ionikoa osatzen, eta ez dute higitzeko ahalmenik. Iodoaren kasuan, solido egoeran ez dago partikula kargaturik. Iodo molekulak osatzen dituzten iodo atomoak lotura kobalenteak eratzen daude, eta lotura horiek ez dira polarrak. Likido egoeran, kaltzio kloruroa eroalea izango da, iodoari dagokione, ez da eroalea izango, molekulak likido egoeran egon arren ez duute elektrikoa eroan dezaketen partikula kargatu askerik.Substantzia hauen artean: potasio bromuroa, hidrogeno fluoruroa, metanoa eta potasioa Potasio bromuroa. Substantzia ionikoa da. Solido egoeran, ioiak (potasio ioia eta bromuro ioia) elkarri sendo lotuta daude, eta ez dute higitzeko ahalmenik. Solidoa urtzen denean, aldiz, potasio bromuroaren disoziazioa gertatzen da, eta aske gelditzen dira K+ (l) eta Br– (l), eta korronte elektrikoa gaitasuna dute. b) Hidrogeno fluoruroa. hidrogeno-zubiak gertatzeko bi baldintza hauek bete behar dira: batetik, H atomoa baino askoz elektronegatiboagoa izan behar da H atomoarekin lotuta dagoen atomoa; bestetik, nahiko txikia izan behar da H atomoarekin lotuta dagoen beste atomoa bata bestetik oso hurbil koka daitezen. Hori kontuan hartuta, HF-ren kasuan izango dugu hidrogeno-lotura. CH4-ren kasuan, C eta H atomoen arteko elektronegatibitate-diferentzia ez da nahikoa; gainera, C atomoa handiegia da. c) Potasioa. Elementu metalikoa da; bertan, elektroi-hodeia (elektroi-itsasoa) dugu katioi metalikodun sarean. Elektroi horiek deslokalizatuta daude, eta aske higitzen dira katioien artean.

Bargain:ganga Belongings:pertenencias Bond:lazo,vinculo Bonfire:hogera Brand:marca Break up:separarse Brother-in-law: cuñado Bury:enterrar Carry:tener Cheer:aclamar Come to:ascender a Consumerism: consumismo Debt:deuda Do business with:hacer negocios Do more harm than good:ser peor el remedio que la enfermedad Do one´s best:hacer todo lo posible Do one´s duty:cumplir el deber Engaged:prometido Exchange:cambiar Fake:fingir Fight back:defenderse contaatacar Flee huir fugarse Flesh and blood: carne y hueso Free of charge:gratis/gratuito Free trial:muestra gratuita Gadget: artilugio/chisme/aparato Gear:equipo ropa Get along: llevarse bien Get rid of: librarse/deshacerse de Get to:Tener la oportunidad  de Give out:agotarse acabarse/repartir distribuir Go out of business:quebrar Grateful agradecido Great-grandfather bisabuelo Grow apart distanciarse Live up to estar a la altura de/cumplir/vivir de acuerdo Look up to:admirar Make a deal:hacer un trato Make a living:ganarse la vida Make a statement:hacer una declaracion. Merchandise:mercancia Miserable: triste infeliz Nag:molestar Nephew:sobrino Niece:sobrina Nod:inclinar cabeza Nothing to do with:nada que ver con Out of bounds:fuera del limite Outlet:enchufe Overhear:escuchar Overprice:sobrevaluar Pay a debt: pagar deuda Pay someone a compliment:felicitar Pay the bills:pagar gastos Pay the price:pagar precio Pick out:escoger Price conscious:consciente dePrice tag:etiqueta Push(someone)around: mandonea Raise:criar Ready-made:precocinado Refund: devolución Relative:familiar Run in the family: todos en la familia hacen lo mismo o tienen la misma caracteristica Self-centred: autoestima Settle for:conformarse con Shop around:ir de tienda en tienda comparando precios Shopkeeper:comerciante Sibling:hermanoSnap up:no dejar de escapar/agotarse Splurge:derrochar Stock up on:poner al alcance de Stuff:cosas/bartulos Sweatshop:fabrica Take after: parecerse/salir a Tease:burlarse The apple doesn´t  fall far from the tree:cuando el hijo es muy parecido al padre Turn (someone) into:convertirse en Widow: viuda

Izazio energía.Atomoenn azken geruzatik elektroia banatzeko behar den energía da.Periodo txikia,energía handiagoa eta taldea handiagoa.Erradio atomikoa:azken geruzeko elektroia eta nukleoaren arteko distantzia da.Bi ioien elektroi kopurua berdina bada,protoi gehiago dituenak erradio atomiko txikia.Talde handia erradio txikia,periodo handia erradio handia. Elektroi afinitatea. Gas egoeran dagoen atomo bati elektroi bat gehitzen zaionean trukatutako energia da, derch, arrib. Elektronegatibitatea. Elementu batek elektroiak bereganatzeko duen joera neurtzen du, derch arrib. LOTURAS no metal con no metal- covalente metal con metal- metalico metal con no metal- ioniko.Lotura apolarra:elektronegatibotasun berdina.Molekula apolarra:indar polarrek anulatzen dira,simetrikoak dira.Molekula polarra:indar polarrak ez dira anulatzen.

Be( z=40); Cl(Z=17) N(7)C(6)H(1)a)Be( Z=4) atomo neutroak 4elektroi ditu, hortaz, Be²⁺, espezie kimikoak 2 elektroi ditu eta konfigurazio hau dagokio: 1s2 Cl (Z=17) 1s2 2s2 2p6 2s2 3p5 Cl^-  (18 elektroi ) 1s2 2s2 2p6 2s2 3p6 C(z=6) atomo neutroak 6 elektroi ditu; Cl2- espezie kimikoak 8 elektroi eta konfigurazio elektroniko hau dagokio: 1s2 2s2 2p4 b) NCL3 atomo zentralaren elektroi-antolamenduan 4 elektroi-bikote daude. Elektroi taldeen antolamendua tetraedrikoa da eta molekularen geometria piramidal trigonala da. BeH2 atomo zentralaren elektroi-antolamenduan 2 elektroi-bikote lotzaile daude Elektroi taldeen antolamendua eta molekulen geometria linealak dira. c) BeH2 lotura ez da polarra.Molekula lineala denez momentu dipolarrak anulatu egiten dira. NCl3 molekula polarra da. Momentu dipolarrak ez baitira anulatzen.