Atmosferaren Dinamika

- Geruza isurkorrak: ez dira solidoak, mugikortasun handia

- Atmosferare funtzioak: 1babeslea:izpietatik babestu,2erregulatzailea:atmosferako gasek tenperatura erregulatu

- Atmosfera: lurra inguratzen duen gas-geruza, 500km. Airea. 78,1N; 0,9Argona eta CO2; 21O

- Atmosferako geruzak: troposfera, estratosfera, mesosfera, termosfera. Tropopausa, ozono geruza, estratopausa, mesopausa

- Izpiak: termosfera x eta gamma izpiak, estratosfera izpi ultramoreak, lurzoruraino izpi ikusgaia eta izpi infragorriak

- Tenperaturak: troposferan jaitsi (-51), estratosfera igo (0-4), mesosfera jaitsi (-83), termosfera igo (1000). Tenperatura igotzen dira izpietatik

- Konposizio aldetik: airea=atmosfera. zenbat eta gorago, aire gutxiago. Lehengo 180km-tan airea kte.

- Aire mugimendu gehienak troposferan, horregatik bertan gertaera meteorologiko gehiank geratu (ur lurrun gehiena han)

- Atmosferaren dinamika: sortzailea eguzki-erradiazioaren banaketa da. eroso-angelua eta errotazio-ardatza. B goian badako eta A behian, A zoanladea intsolazio handiagoa, perpendikularrago dagoelako.

- Eguzki-erradiazioak Lurreko materialka desberdin berotu *ura

- Udako solstzioan: kantzertropikoa tartekoa.ekuatorea tartekoa eta kaprikornioa minimoa

- Ekinozioan: max,max,tartekoa

-Neguko solstzioan: tartek,tartek,max

- Kontinentea gehiago berotzen da: kostaldean ur asko dagoenez, eta hau bero espezifiko handia duenez, urak beroa ondo banatzen du eta gehiago kostatzen zaio berotzea

- Presioa: zenbat eta altuagoa, presioa baxuago

- Borraska/depresioa: presio txikia. Aire gorantz, hoztu, kondentsatu eta hodeiak sortu

- Antizikloia: presio handia. Airea beherantz, berotu, ez sortu hodeiak

- Lurrazalean antiziokloietaik depresiora, eta altueran alderantziz

- Lurraren errotazio-higiduraren ondorioz: haizea ibilbide desberdinak. Iparraldean hacia la derecha (eskuina), hegoaldean hacia la izquierda (ezkerra). Hau Coriolis efektua da

- Egoera atmosferiko ezengokorra ez da eguraldi txarra, euria egiten duelako eta ura ezinbestekoa da irizpide biologikoentzat

- Borraska, hau da, egoera ezegonkorra, egoera atmosferiko egokia da kutsadura gutxitzeko; prezipitazio eta haizeek atmosferako kutsatzaileak zakabanatzen dituztelako.

- Dinamika orokorra: tropikoa (0-30 gradu), tartea (30-60), poloak (60-90).

- Atmosferaren funtzioak: 

     babeslea: X eta gamma izpietatik babestu/erregulatzailea: 1albedoaren eragina: islatzen deuen eguzki eta energiaren ehunekoa da. 2berote-naturala, hau da, berotegi efektua: zenbat gasek adibidez co2 eta ur lurruna, eguzkitik datorren argiikusgaia igarotzen du

- Hidrosfera: lur planetaren ur guztiek osatzen duten geruza: ozeanoak, ur solidoak (izotza), lurpeko urak, ibaiak/aintzirak, eta uu gas egoeran (atmosferan)   97 a gazia (gehiena solido egoeran, zuzuloak egin luroeko urak lortzeko)    3 geza

- Gazitasuna: tropikoan tenperatura altuagoak daude, hau ura lurruntzea ekartzen du, gazaren kontzentrazioa handituz

- Mediterraneoa hain gazia da: tropikotik gertu dagoela: tenperatura altuak daudelako eta beste ozeanoekin gutxi nahasten delako

- Nola eragiten dute glaziazioek: izozterakoan, bakarrik h20 izozten da, eta gatza izoztu gabeko uretan geldituko zen, uraren gazitasuna handituz

- Zer da termoklinala? zergatik ez dago poloetako itsasoetan?: sakonean tenperatura asko jaisten den ermua da. Eguzki-izpiak lehengo metroetan xurgatzen direnez, zenbat eta sakonago, tenperatura jeisten da. Poloetako azalerako urak 0 gradu inguruan egoten dira, orduan, sakoenean ez dago aldaketarik

- Zer gertatuko zen poloetako ura izotuko bazen itsas korronteekin? hoztu egingo litzateke, gazitasuna jeistuko zen, itsas maila igoko zen eta itsas korronteak asko aldatuko ziren.

- Basamortuak arrantza eremuekin dutu eralzioa, zergatik?: antizikloiak daude, hauek alizio haizeak sortzen dute, eta hauek ekialdeko kostaldeko azaleko urak mugitzen dituzte. Azaleko urek hutsune bat utsiko dute, sakoneko urek beteko dute hau. Sakonetko urek nutriente asko dutenez, arrantzarako eremu egokiak dira.

1.Zein da airearen portaera inbertsio edo alderanzketa termiko izeneko aldeetan? Lainorik gabeko gauetan lurrazalak igorritako izpi infragorriak gorantz joaten dira, lurrazala asko hozten da, eta baita harekin kontaktuan dagoen airea ere. Altueran goran goazen einean, tenperaturak ere gora egiten du. 2.Atmosfera kutsatu batean zer ondorio du alderanzketa termikoak? Zergatik?Alderanzketa termikoa dagoenean ez da airearen mugmendurik gertatzen, aire beroa arinago delako aire hotza baino. Ondorioz, ez da haizerik egoten eta airea kutsatuta baldin badago, kutsadura hori ez da goruntz joaten, eta lurrazalean egoten jarraitzen du. 3. Espainiako mapan: a)Antizikloia, airea kanporatazen duelako, eta presioa txikitzen da.b)Borraska, airea barruratzen duelako, eta presioa handitzen da.

4.

1. Zirkulazio-zelula polarra: 60º eta 90º-ko latitudeen artean, aire masak 90º-ko latitudean jaitsi (goi-presioko eremua)  eta 60º-ko latitudean (presio-baxuko eremua) berotu.

2. Tarteko latitudeetako zirkulazio-zelulak: 30º eta 60º-ko latitudeen artean, 30º- tan aire-masak iparralderantz, eskuinetarantz. 60º-tan 

3. eta 4. Tropikoa. 0 eta 30ªko latitudeen artean sortzen dira. Ekuatorean gorantz igotzen diren aire-masa beroak polorantz abiatzen dira. Ipar hemisferioan ekialderantz desbideratzen dira; baina, polora iritsi aurretik hoztu eta behera jaisten dira. Latitude horietan zeru garbiko eremu lehorrak daude eta antizikloi-gerrikoa deitzen zaio. Haize hauek eskuinerantz, hego-mendebalderantz, desbideratuko dira Ipar hemisferioan.

5. Tarteko latitudeetako zirkulazio-zelulak: 30º eta 60º-ko latitudeen artean, 30º- tan aire-masak iparralderantz, eskuinetarantz. 60º-tan 

6.  Zirkulazio-zelula polarra: 60º eta 90º-ko latitudeen artean, aire masak 90º-ko latitudean jaitsi (goi-presioko eremua)  eta 60º-ko latitudean (presio-baxuko eremua) berotu.

Adierazi zein bide egiten duen lurrundutako itsasoko ur-tanta batek berriro itsasora itzultzen den arte (sartu irudiko kontzeptu guztiak azalpenean).

1. Ur tanta lurruntzen da eta gorantz egiten du, goian kondentsatzen da (tenperatura baxuak daudelako) eta hodeien parte bihurtuko da.
   2.Ur tanta gehiago hodeitan gelditzen dita
   
   

2. Hodeia kapazitate gehiago ez duenea (ur tanta gehiago eukitzeko), prezipitazioak gertatzen dira eta ura jaisten da.
   
   

3. Itsasora erortzen bada: zikloa bukatzen da. Kontinentera erortzen bada: ibaien bidez isuri daiteke itsasora, edo iragazi eta lur barneko ur bihurtu (kasu honetan denbora gehiago beharko du itsasora bueltatzeko).
   
   

 Deskribatu ozeanoko zinta garraiatzailean ozeanoko urek egiten duten ibilbidea. 

Irudian ikusten dena ozeano zinta garratzaila da, hau ia ozeano guztiak zeharkatzen dituen ibai moduko bat da. Bi zati ditu : sakoneen korrontearen jokabidea duena (dentsitateagatik); eta mendeko azaleko korronteen jokabidea duena. Ozeanoko zinta garraiatzaileak Atlantikoaren eta Ozeano Barearen arteko gazitasun- eta tenperatura-desorekak konpentsatzen ditu. Ozeano Barea gazitasun gutxiagokoa eta beroagoa da (eremu polarretatik isolatuta dagoelako). Bestalde, korronte horrek badu zerikusia atmosferaren CO2 edukiarekin: ur hotza hondoratzen denean beherantz eramaten du gas hori, eta gero, azaleratze-eremuetan askatzen du.

Irudia azaltzeko Groenlandiatik hasiko gara: urak hotzak eta dentsoak dira, beraz, beherantz doaz; ko-rronte horrek Atlantikoaren hondoa zeharkatzen du Ozeano Antartikoaren ur hotzetara iritsiarte. Hailegatzean  gorantz egiten du; zati bat hasierara itzultzen da, eta bestea hondoratu egiten da, azaleko hotzak bultzatuta. Horrela zeharkatzen du Indiako ozeanoa. Han zati batek

gorantz egiten du, eta besteak, berriz, azpitik jarraitzen du (Ozeano Barera iritsi arte); bertan

gorantz egin eta berotu egiten da. Hortik aurrera azaleko korronte modura itzultzen da, eta be-

rarekin eramaten ditu ur beroak eta ozeano beroetan eratzen diren hodeiak zein horiek ekar

ditzaketen prezipitazioak; korronte horren eraginez igotzen dira Europa iparraldeko itsasertz

atlantikoen tenperaturak.

Prezipitazioa

Lurrunketa

Kondentsazioa (gas egoeran dagoen gasa likidotzea)

Xurgapena (bizidunek ura edan)

Isurketa (akuiferoetatik ateratzen denean ura)

Iragazi (ura filtratzea lur azpira)

Transpirazioa (bizidunak duten ur kantitatea lurruntzea)

Bi energia dira zikloa martxan jartzen dutenak. Zeintzuk? Azaldu.

Eguzki energia (likido dagoena gas bihurtzen delako, beroagatik) eta grabitate indarra (naturalki gauzak beherantz egiten dutelako).