Atmosferako Kutsatzaile Nagusiak: CO2, NOx eta SOx

Karbono Dioxidoa (CO2)

CO2a, berez, ez da kutsatzaile bat, baina planetaren berotzearen eragile nagusietako bat da (%76). Eragina: Itotzea (kontzentrazioaren eta dosiaren araberakoa da).

CO2aren Ezaugarri Nagusiak

Propietate Fisikoak eta Kimikoak

• Koloregabea, usaingabea eta zaporegabekoa.
• Aireak baino dentsitate txikiagoa du eta ia ez da uretan disolbatzen.
• Atmosferaren barneko geruzan kutsatzaile hedatuena da, oso zabaldua hiri handien inguruetan.

Osasunean eta Ingurumenean Eraginak

• Toxikoa eta hilgarria izan daiteke (>750 ppm), hemoglobinarekiko afinitate handia baitu.

CO2aren Jatorria eta Aktibitatea

Iturri Naturalak

• %90a baino gehiago iturri naturaletik dator (metanoaren oxidazioa).
• CO2aren disoziazioz sor daiteke goi tenperaturatan.

Iturri Antropogenikoak

• Garraioak.
• Errausketak.

Aktibitate Kimikoa Atmosferan

• Atmosferan CO2 bihurtzen da.

Nitrogeno Oxidoak (NOx)

NOx-en Propietateak eta Jatorria

Propietate Fisikoak

• NO: Koloregabea eta usain gozoa.
• NO2: Gas arre-gorrixka eta usain desatsegina.
• N2O: Gas koloregabea eta usain gozoa (irri-gasa).

Iturri Naturalak (NO batez ere)

• Ekaitzak.
• Amoniakoaren oxidazioa.
• Desnitrifikazio prozesuak, etab.
• Atmosferako NOren ≈%90a iturri naturaletik dator.

Iturri Antropogenikoak (NO eta gehienbat NO2)

• Garraioak (%52).
• Errausketak (%44).
• Ongarrien erabilera.
• Prozesu industrialak: azido nitrikoaren fabrikazioa, beiraren fabrikazioa.

NOx-en Aktibitate Kimikoa eta Eraginak

Aktibitate Kimikoa Atmosferan

• NO: Airean NO2 bihurtzen da.
• NO2: Azido nitrikoa sor dezake.
• NOx-ek smog lehorraren edo smog fotokimikoaren eraketan laguntzen dute (hirietan zenbait baldintzapetan eratzen den behe-lainoa edo gandua).
• N2O: CO2ak baino 206 aldiz gehiago xurgatzen du IR erradiazioa. Negutegi efektuan parte hartzen du.

Osasunean eta Ingurumenean Eraginak

Osasunean eta ingurumenean duen eragina kontzentrazioaren eta dosiaren araberakoa da:

• Arnasketa arazoak.
• Ikusmenaren narritadura.
• Euri azidoa (landaretzan).
• Metalen korrosioa.

Hilkortasunari buruzko azterketen arabera, NO2 lau bat aldiz toxikoagoa da NO baino.

Sufre Oxidoak (SOx)

SOx-en Propietateak eta Jatorria

Propietate Fisikoak

• SO2: Kolorerik gabeko gasa da, uretan disolbatzen dena.
• SO3: Gas fasean dagoen espezie ez-egonkorra da.

Iturri Naturalak (atmosferako SOx-ren ≈%60a emisio naturaletik dator)

• H2Saren oxidazioa.
• Materia organikoaren degradazio anaerobioa.
• Sumendiak.
• Basoko suteak, etab.

Iturri Antropogenikoak

• (≈%80a) S-duten erregai fosilen errekuntza (bereziki ikatza) eta errausketak.
• (≈%20a) Industria-prozesuetako galerak (kobrearen galdaketa, azido sulfurikoa lortzeko prozesuak, etab.).

SOx-en Aktibitate Kimikoa eta Eraginak

Aktibitate Kimikoa Atmosferan

• SO2: 3 eguneko iraunkortasuna du atmosferan. Oxidatzen da SO3 emanez.
• SO3: Segunduko iraunkortasuna du atmosferan. Urarekin konbinatuz azido sulfurikoa eratzen du.

Osasunean eta Ingurumenean Eraginak

Osasunean eta ingurumenean duen eragina kontzentrazioaren eta dosiaren araberakoa da:

• Gizakiengan (arnasketa arazoak).
• SO2: Itogarria 3 ppm-tik aurrera.
• Heriotza tasa nabarmen igotzen du atmosferako kontzentrazioa 1 ppm-tik gora denean.
• Sulfatoen (SO42-) oso kontzentrazio txikiek (8 eta 10 µg/m3 bitartean) eragina dute asmatikoengan, zaharrengan eta arnas arazo kronikoak dituzten pertsonengan.