Askatasuna, Estatua eta Gizartea: Ikuspegi Filosofiko eta Politikoak

Askatasunaren Kontzeptuaren Bilakaera

Antzinakoen eta Modernoen Askatasuna

Antzinakoen askatasun kontzeptua: Parte-hartze politikoan oinarritzen zen, nahiz eta ez zegokien herritar guztiei.

Modernoen askatasun kontzeptua: Zuzenbide naturalaren teorian du jatorria. Gizaki orok, gizaki izateagatik, aske izateko eskubidea du, eta eskubide hori erabiltzeko gaitasuna.

Askatasun Positiboa eta Negatiboa

Askatasun positiboa: Gizabanako bakoitzak bere bizitza kontrolatzeko duen gaitasuna da.

Askatasun negatiboa: Nahi duguna lortzeko kanpo-oztoporik edo trabarik ez izatea da.

Indibidualismo posesiboa: Norbera bere buruaren eta bere gaitasunen jabe bakarra dela eta gizarteari ezer zor ez diola dioen teoria da.

Estatuaren Ereduak eta Teoriak

Monarkia Absolutistatik Estatu Liberalera

Monarkia absolutista: Erregea zen subiranotasunaren jabe bakarra.

Estatu liberala edo Zuzenbidezko Estatua: Gizarteko kide guztiek herriaren subiranotasunetik sortutako legeari men egin behar zioten. Kanten arabera, hiru printzipio ditu:

• Askatasun printzipioa: Gizarteko kide guztiak askeak dira.
• Mendekotasun printzipioa: Kide guztiek legedi komun bakarraren mende daude.
• Berdintasun printzipioa: Mendeko guztiak berdinak dira legearen aurrean.

Estatu liberalaren zeregin nagusiak kideen bizia babestea, bake zibila sustatzea, jabetza-eskubidea ziurtatzea eta merkataritza erraztea ziren.

Estatu Liberalaren Oinarriak

Boterearen Mugaketa

Errepublikanoen ideiak eraginda, botere-gehiegikeriak saihesteko mekanismoak ezarri ziren:

• Konstituzionalismoa: Estatuaren boterea mugatzen duen oinarrizko legea.
• Botere-banaketa: Botere betearazlea, legegilea eta judiziala elkarrekiko independenteak dira.
• Herritarren partaidetza: Kargu publikoen hautaketaren bidez, besteak beste.

Gizarte Zibila

Esparru publikoa bitan banatzen da: estatuari dagokiona eta ez dagokiona. Gizarte zibila estatuko administrazio-sistemaren menpe ez dagoen gizarte-koordinaziorako erakunde eta mekanismoen multzoa da.

• Adam Smithen ikuspegia (merkataritza-gizartea): Ekonomia gizartearen muin eta eragile bihurtu da. Estatuak ekoizpena erraztera eta jabetza pribatua babestera mugatu behar du bere boterea.
• Hegelen ikuspegia (beharren sistema): Gizarte zibilak ez du bere burua antolatzeko gaitasunik; bere funtzionamendua ziurtatzeko, botere publiko handiago baten laguntza behar du (estatua).

Ideologia Politiko Nagusiak

Liberalismo Politikoa eta Ekonomikoa

Liberalismo politikoa: Gizakiak askeak izan behar direla defendatzen du.

Liberalismo ekonomikoa: Merkatua gizarte-koordinaziorako oinarrizko mekanismoa dela dio.

Tradizio Sozialista

Sozialismoak berdintasun materiala du helburu. Liberalismoarekin alderatuta, desberdintasun hauek ditu:

• Lehiakortasunaren aurrean, elkarlana lehenesten du.
• Askatasun ekonomikoaren ordez, berdintasun sozial eta ekonomikoa bilatzen du.
• Estatuaren eta gizarte zibilaren banaketaren aurrean, gizarte zibila estatuak planifikatzearen aldekoa da.

Sozialismoaren Adarrak

• Sozialismo zientifikoa edo komunismoa (Karl Marx): Merkatu askea eta estatuaren botere mugatua baztertzen ditu. Helburuak merkatua ezabatzea eta jabetza pribatua ezeztatzea dira.
• Sozialismo erreformista edo sozialdemokrazia (Ferdinand Lassalle): Ez du uste estatuaren oinarri demokratiko eta liberala hautsi behar denik. Helburuak merkatua gizarte-beharren menpe jartzea, ekonomia kontrolatzea eta botere politikoa gizartean banatzea dira.

Estatu Eredu Garaikidea eta Bere Mugak

Zuzenbidezko Estatu Sozial eta Demokratikoa

Eredu liberala, errepublikanoa eta sozialista batzen ditu, Ongizate Estatua sortuz. Bere ezaugarriak dira berdintasun ekonomiko, sozial eta kulturala bultzatzea, herritarren parte-hartzea sustatzea eta Konstituzio batean oinarritzea.

Estatuaren Mugak

Gaur egungo estatuak hainbat muga ditu: paternalista, burokratikoa eta globalizatua izateko joera.

Gizarte Zibil Berriaren Rola

Gizarte zibil berriak funtzio hauek ditu:

• Botere politikoa legitimatzen du.
• Estatua kontrolatzen du.
• Estatu gabeko esparru publiko baten beharra aldarrikatzen du.
• Estatuarekiko autonomoa izan behar du.
• Iritzi publikoa sortu eta bideratzen du.
• Erakundeen bidez antolatzen da.
• Etika publikoa sustatzen du.