A Arte Medieval: Estilos, Evolución e Legado

Durante a Idade Media sucedéronse, conviviron e influenciáronse entre si varios estilos artísticos. Ao longo de dez séculos, os distintos territorios do Mediterráneo, de Europa occidental e da Península contemplaron a construción de igrexas, catedrais, castelos e pazos, ademais de pinturas e esculturas nas que se plasmou o pensamento e a concepción dun mundo que xiraba ao redor da crenza no poder absoluto de Deus.

1. A Arte Románica

Ao redor do ano mil xeneralizouse a crenza de que o final do milenio traería o fin do mundo. Isto explica que houbese unha grande exaltación relixiosa que se materializou en novos templos e ordes monásticas. Neste contexto, a Europa occidental e feudal, incluíndo os territorios cristiáns peninsulares, viu aparecer un novo estilo artístico coñecido como Románico. Deuselle ese nome por entender que era un estilo herdeiro da arquitectura romana, e que tomaba dela elementos como o arco de medio punto.

Este estilo desenvolveuse entre os séculos XI e XII baixo o poder da Igrexa, que o utilizou para difundir a mensaxe cristiá de forma pedagóxica. Durante aqueles séculos, a construción de igrexas e mosteiros incrementouse de forma notoria.

Tamén teñen moita importancia nestes séculos (XI e XII) as peregrinacións aos lugares santos do Cristianismo: Xerusalén, onde predicara a súa mensaxe Xesucristo; Roma, onde se atopaba a tumba do apóstolo Pedro; e Santiago de Compostela, onde se atopara a tumba do apóstolo Santiago.

A través das rutas de peregrinación desprazábanse talleres de canteiros que construían os principais edificios relixiosos.

1.1 Arquitectura Románica

Caracterízase por presentar os seguintes elementos:

• Muros grosos e con poucos vans e pouca decoración exterior.
• A planta de cruz latina nas igrexas: unha ou máis naves que terminan en ábsidas semicirculares.

Elementos da planta:

• Girola
• Crucero

• O arco de medio punto: arcos en forma de semicírculo.
• A bóveda de canón, construída a partir da sucesión de arcos de medio punto, e a bóveda de aresta, que se crea mediante o cruce de dúas bóvedas de canón.

Diagramas de Arquitectura Románica

ARQUITECTURA ROMÁNICA

BÓVEDAS ROMÁNICAS

BÓVEDA de CANÓN

BÓVEDA de ARESTA

ARQUITECTURA ROMÁNICA

Elementos estruturais:

• Arcos faixóns
• Bóveda de canón
• Arcos formeros
• Columnas
• Pilares
• Contrafortes

• Os pilares: soportes verticais pero que non son cilíndricos.
• O uso de contrafortes: para fortalecer a estrutura.
• As torres campanario: xeralmente de grande altura.

2. A Arte Gótica (Séculos XII-XV)

Na Francia do século XII, producíronse unha serie de avances técnicos que permitiron desenvolver un novo estilo artístico que non tardou en difundirse pola Europa occidental: o Gótico. Foi unha arte relixiosa á vez que símbolo do poder económico das cidades baixomedievais.

2.1 Arquitectura Gótica

A arquitectura gótica empregou unha serie de elementos estruturais que permitiron levantar edificios máis altos e esveltos que os que se fixeran ata entón:

• O arco apuntado ou oxival.
• A bóveda nervada.
• Os piares.
• Os arcobotantes e contrafortes.

Introducíronse ademais outras innovacións e elementos propios do Gótico:

• As vidreiras e rosetóns de cores, os pináculos e unhas portadas máis altas e esveltas.

Diagramas de Arquitectura Gótica

Elementos estruturais e decorativos:

• Cuberta
• Ático
• Bóveda de Oxiva
• Pináculo
• Claustro

Aínda que o edificio paradigmático do Gótico é a catedral, símbolo do poder da cidade, a difusión deste estilo artístico está ligada ao desenvolvemento político e económico urbano da época. Por esta razón, o Gótico tamén foi utilizado nos edificios civís como concellos, lonxas, estaleiros, palacios urbanos, etc.

Elementos da planta e estrutura:

• Torre
• Gárgola
• Estribo
• Arcada
• Contraforte
• Nave lateral
• Nave central
• Transepto
• Xirala
• Absidiolo
• Nave Lateral
• Crucero
• Pilares cruciformes

Comparativa de Plantas

• Planta Románica
• Planta Gótica

2.2 A Escultura Gótica

A escultura gótica seguiu estando estreitamente unida á arquitectura, tanto relixiosa como civil. Con todo, de forma progresiva foron esculpíndose ou tallando imaxes exentas de gran valor e beleza que conferiron á escultura gótica unha entidade propia. As principais características desta son:

• A naturalidade e o realismo.
• O movemento e a expresividade.

Exemplo destacado:

Anunciación e Visitación da Portada da Catedral de Reims

2.3 A Pintura Gótica

A pintura gótica foxe do esquematismo e a simplicidade do Románico e busca lograr unha representación máis realista das figuras e dos escenarios. Aínda que nalgunhas obras podemos observar os primeiros intentos de utilizar a perspectiva, a pintura gótica defínese por:

• A riqueza de cores.
• O uso do dourado e a introdución de paisaxes de fondo.
• O realismo e movemento. En Flandes vaise perfeccionar unha nova técnica: o óleo, que favoreceu o brillo e o detallismo nas roupaxes das personaxes nos cadros, así como o realismo. Van Eyck e a súa obra "O matrimonio Arnolfini" abren xa o camiño ao Renacemento.

Elementos Arquitectónicos Comúns

Diagrama de planta:

• Ábside, absidiolos
• Porta lateral
• Transepto
• Nave central
• Torre campanario
• Naves laterais
• Porta principal