Antzinako Greziako Antzerkia: Jatorria eta Ezaugarriak

Antzerkiaren Sorrera eta Garapena

Antzerkia Antzinako Grezian sortu zen. Izan ere, udaberriaren hasieran, Dionisioren omenez festa egun batzuk ospatzen zituzten, Festa Dionisiakoak deitutakoak. Dionisio mahastiaren, ardoaren eta estasiaren jainkoa zen. Festa Dionisiakoetan ohikoa zen lagun-taldeak Atenasko kaleetan barrena abesten eta dantzatzen ibiltzea. Abesti eta dantza hauek Dionisiori buruzko kondaira mitikoekin lotzen ziren, baina gero gaiak ugaritu zituzten. Hau da antzerkiaren aitzindaria. Geroago, horri bi elementu erantsi zizkioten: alde batetik, elkarrizketa, eta bestetik, ikuskizuna. Elkarrizketan, jatorrizko taldetik pertsona bat bereizten zen eta taldearekin hitz egiten hasten zen; hori zen antzerkiaren muina. Hasieran, elkarrizketa pertsonaia eta taldearen artean izaten zen, baina ondoren pertsonaia kopurua handitu egin zen. Prozesu hau guztia K.a. VI. menderako burututa zegoen, eta lehenengo obrak garai horretakoak dira. Baina Greziako antzerkiaren gailurra K.a. V. mendean iritsi zen, demokraziarekin batera.

Greziar Antzokiaren Egitura

Antzerkirako eraikinek hiru atal nagusi zituzten:

1. Theatrum edo koilon: Bertan ikusleak esertzen ziren; harmaila erdizirkularra zen. Antzokiak mendi-magaletan eraikitzen zituzten, malda aprobetxatuz harmaila kokatzeko.

2. Orchestra: Zoruan zegoen zirkulua zen, koruak abestu, dantzatu edo errezitatzeko. Koruak 12-18 kide inguru izaten zituen.

3. Proskenion eta eskena (skene): Proskeniona bi metro inguruko altuerako oholtza zen, eta bertan kokatzen ziren aktoreak antzezlana burutzeko. Haren atzean aldagelak eta material-biltegiak zeuden.

Gaur egun, antzinateko antzoki batzuen aztarnak daude: Epidauroko antzokia edo Atenasko Dionisoren antzokia adibide onak dira.

Antzerki Lehiaketak Festa Dionisiakoetan

Antzezpenak K.a. VI. mendean hasi ziren ematen, lehen esan bezala, Festa Dionisiakoetan. Estatua zen antzezlanen antolatzailea, eta hiriko agintari batek zuen horren ardura berezia. Lehiaketa moduan aurkezten ziren, eta prozesu hau jarraitzen zuten:

1. Antzerki-egileek beren lanak arkonteari (hiriko magistratu nagusia) erakusten zizkioten.

2. Honek hoberenak aukeratzen zituen eta bakoitzari korego (choregos) aberats bat esleitzen zion, ekoizpenaren gastuak ordaintzeko eta laguntza ekonomikoa emateko.

3. Festa Dionisiakoetan antzezpena egiten zen, 2 edo 3 egunez. Herritar gehienak antzokira joaten ziren. Sarrerak bi obolo balio zuen, eta Estatuak ordaintzen zien sarrera herritar pobreei.

4. Epaimahai batek erabakitzen zuen zein antzezpeni eman saria. Saria idazlearentzat eta koregoarentzat izaten zen.

Ikusleak Antzinako Grezian

Harmailak bete egiten ziren, eta ikusleak janari eta edariz hornituta joaten ziren obrak ikustera. Dena den, nahiz eta antzezpenek bi edo hiru egun iraun, martxoko eguraldi kaskarrarekin zortzi orduz eserita egotea nahiko zaila egiten zitzaien. Asko gustatzen zitzaien antzerkia; lehen esan bezala, sarrerak bi obolo balio zuen, baina Kleonek prezioa garestitu zuen geroago. Ikusleen portaerak, batzuetan, obren antzezpena zailtzen zuen.

Aktoreak eta Eszenografia Elementuak

Oso ongi ikusia zegoen garai hartan aktore izatea. Esaten da soilik gizonezkoak izaten zirela aktore, eta kopuru oso txikian: hiru inguru obra bakoitzeko. Etengabe aldatzen zituzten maskarak, pertsonaia ezberdinak antzeztu ahal izateko. Koroan, aldiz, kide ugari izaten ziren (12-15 pertsona tragedietan, 24 komedietan). Esaten da aktoreek koturnoak (cothurni) erabiltzen zituztela —bota moduko batzuk, plataforma altukoak—, harmailetatik hobeto ikusiak izateko. Dekorazioa nahiko sinplea zen. Bi tresna nagusi erabiltzen zituzten eszenan: ekkyklema (ἐκκύκλημα), barruko eszenak erakusteko erabiltzen zen plataforma birakari edo gurpilduna, eta mechane (μηχανή), jainkoak edo pertsonaiak airetik jaisteko edo igotzeko erabiltzen zen garabi moduko bat (deus ex machina efektua sortzeko).