Anton Makarenko: Hezkuntza Komunista eta Lanerako Heziketa Sobietar Batasunean

Anton Makarenko (1888-1939): Pedagogia Sobietarraren Aitzindaria

Anton Makarenko pedagogo garrantzitsu bat izan zen, pedagogia leninista-marxistaren ordezkari nabarmena. Ukrainako Jarkov hirian jaio zen. Bere aita trenbideetako langilea zen, eta urte batzuk geroago, Makarenko bera bertako trenbide eskoletako irakasle izan zen.

Makarenkoren ibilbide pedagogikoa bi zatitan bana daiteke: lehenengoan, bi komunitatetan zuzendari lanetan aritu zen; bigarrenean, liburuak idatzi eta hitzaldiak eman zituen. Konferentzia horiek irakasleei eta gurasoei zuzenduta zeuden, eta bertatik ateratako kontzeptuak eta ideiak Eskola hizkuntzaren arazoak liburuan bildu zituen.

Makarenkok zailtasun handiak izan zituen bere lanean, ez soilik neska-mutilen ezaugarriengatik eta erakusten zuten erresistentziagatik, baita garaiko Errusiaren egoera eta baldintzengatik ere. Gorki kolonian, esaterako, zailtasun ekonomiko eta material ugari izan zituen.

Makarenkoren pentsamendu pedagogikoa

Makarenkoren pedagogiaren oinarriak hauek dira:

• Hezkuntza komunista: Marxismo-leninismoaren proposamen soziopolitikoaren printzipioetan oinarritzen zen, betiere norbanakoaren interesen gainetik kolektiboarenak lehenetsiz.
• Hezkuntzaren helburuak: Bi zutabetan oinarritzen ziren: gizarte sobietarrean zuen konfiantza, eta hezkuntzaren ahalmenetan zuen sinesmen sendoa.

Bere obretan, sarritan goraipatzen zuen 1917ko iraultzak Errusian sortutako giza harremanen eta harreman moralen egoera berria. Makarenkoren ustez, hezkuntza gizarte ekintza bat zen, eta komunismoa edozein arazo konpontzeko eta saihesteko bidea.

Horrela, bere pedagogia komunismoaren eraikitzaile aktibo eta kontzienteak sortzera bideratu zuen. Bere lanaren ardura osoa hartu zuen, ekoizten zuen guztiaz erantzunez, bere exijentzia maila erakutsiz. Makarenkoren ustez, hezkuntzan ere kalitate kontrolak egin beharko lirateke.

Gizaki sobietarraren ezaugarriak

Makarenkok argi azaltzen zuen nolakoak izan behar ziren sortu nahi zituen gizakiak. Hauek ziren ezaugarri nagusiak:

• Sobietar gizartearekiko ardura eta eginbeharraren sentimendua.
• Lankidetza, elkartasuna eta adiskidetasun espiritua, egoismo indibidualaren ordez.
• Diziplina handiko nortasuna, borondate handiarekin, betiere kolektibitatearen interesei begira.
• Gizakiaren esplotazioa eta mendekotasuna eragozten dituzten baldintza pertsonalak.
• Prestakuntza politiko sendoa.
• Herriaren etsaiak ezagutzeko gaitasuna.

Praxian oinarritutako pedagogoa

Makarenko hezkuntza jardueran praxitik ikasi zuen pedagogoa izan zen. Haren esanetan, literatura pedagogikoa hitz politez, ideiez eta teoriaz beteta zegoen, baina teknikaz eta metodologiaz hutsik. Horregatik, pedagogo askoren jarduerari Olinpoko pedagogia deitzen zion, benetako arazoak gainditzeko balio ez zuelakoan, teknikak sortu beharrean teoriak soilik lantzen zituztelako.

Kolektibitatearen hezkuntza

Makarenkok antolakuntza berri bat bilatzen zuen hezkuntzarako. Haren ustez, hezkuntzaren funtsa bizitzan ezarritako antolakuntzan zetzan. Hezkuntza lana, beraz, antolakuntza lana zen batez ere, bai eskolan, bai familian.

Kolektiboan hezteko arrazoiak

Gizakia kolektiboan hezi behar zela uste zuen Makarenkok, bi arrazoi nagusi zirela medio:

• Talde esperientzia soilik garatzen zuelako behar morala.
• Kolektiboaren bidez soilik eraiki zitekeelako gizaki kolektiboa.

Hezitzailearen lana

Hezitzailearen lana kolektibitatea zuzentzea eta orientatzea zen, hau da, antolatzea, dena aurreikusiz. Horrez gain, hezitzaileak beste funtzio garrantzitsu bat zuen: eredu gisa lan egitea, gatazken kontrolatzailea izatea, tonua mantentzen jakitea, laguna eta aita izatea, etab.

Diziplina kontzientea

Makarenkok, Leninek bezala, diziplina kontzientearen garrantzia azpimarratzen zuen. Diziplina hori hezkuntza antolakuntzaren emaitza zen, ez itsua edo mendekotasunezkoa, baizik eta kontzientea.

Diziplina txikitatik landu behar zela uste zuen, eta hainbat aholku eman zituen hori aurrera eramateko, bai ikasgeletan, bai etxeetan. Haurrek diziplina barnera zezaten, zorrotzak izatea beharrezkoa zela zioen. Horregatik, haurrak gustuko ez zituzten lanak egitera behartzea onuragarria zela defendatzen zuen. Haurra ohitu egingo zela eta, azkenean, bere esfortzuaren erabilgarritasun soziala ulertuko zuela argudiatzen zuen.

Beste balio batzuk

Makarenkok beste balio hauek ere sustatzen zituen:

• Zalutasuna
• Eraginkortasuna
• Puntualtasuna
• Zintzotasuna
• Kideengandik aginduak jasotzeko gaitasuna (ez ordea, ugazabarengandik)
• Agintzeko trebetasuna

Lanerako heziketa

Makarenkoren koloniak lan koloniak ziren. Heziketa sobietar egokia lanerako hezkuntza izan behar zela uste zuen. Egindako lanaren bidez mantentzen ziren kolonietako ikasleak. Gorkiko kolonoek, adibidez, egunean lau ordu ematen zituzten fabrikan lanean eta bost eskolan.

Lana eragiketa produktibo bat zen bai koloniarentzat, bai estatuarentzat. Heziketa komunistaren helburua lan sortzailerako ohitura sortzea zen. Horrez gain, lanaren banaketan sinesten zuen, espezializazioan.

Komunetan ezagutza transmititzeaz gain, politika eta kultura ere transmititzen ziren. Ekintza kulturala ekintza politikora bideratu behar zen. Horrela, sobietar sentiarazteko eta kultura miresteko landu egin zuen. Heziketa eta lana bananduta ulertu arren, azkenean, bien helburua komunismoaren eraikuntza aktiboan arituko ziren sobietarrak prestatzea zen.

Gorki koloniako esperientzia

Gorki kolonian bildutako ikasleak gaizkileak ziren, eta bi helburu nagusi zituen Makarenkok:

• Talde izatearen kontzientzia lantzea.
• Lan produktiboa burutzea.

Horretarako, ikasleak 4-5 ikasleko taldetan bildu zituen. Hasieran, giro ona lortu zuela zirudien arren, denborarekin konturatu zen hori ez zela nahikoa, eta taldeak banandu zituen.

Talde ekintza ugari egiten zituzten: antzerkiak, abesbatza, musika banda, etab. Militarki hezten zituen ikasleak, diziplina lortzearren. Ikasleak gaizkile izateari uzten zioten heinean, autoritatea apaltzen joan zen.

Makarenkoren lanak eragin handia izan zuen Sobietar Batasunean. Bere pentsamoldea praktikatik eraiki zuen, hau da, eguneroko errealitatetik.