Abeltzaintza sedentarioa da abeltzaintza hedatuena

Jarduerak: gizakiaren premia elikatzea

                   nekasaritza%47 abeltzaintza, arrantza eta baso ustiapena

Egungo egoera: munduko bistanleria aktiboa%40

HERRI GARATUETAN

                           herri garatuetan: bistanleria aktiboaren 1-5 era

                           produktibitate handia mekanizazio eta aurrerapen teknikoei esker

                           erakarpen txikia bpg-ari 4 tik behera

GARAPEN BIEAN DAIDEN HERRIETAN

                            bistanleriaren erdiak dihardu bpg aren 10 eko gorakadan

                            produktibitate txikia (teknika tradizionalak)

LANDA EXODOA:

                             nekasaritza teknika berriak ezartzearen ondorioa (langl gutxiago)

                             herri garatuetan: lanaldi partziala zabaltzen dabil (osagaia)

                             garapen bidean itzaropen gutxi sektoreetatik biltzeko lur                                                                                                                                   e                            eskazia,produktibitate txikia prezioak aldatu

NEKASARITZA PAISAIA:1go sektoreko jarduerak egitearen ondorioz sortzen den paisaia

paisaia baldintzen duten faktoreak.

ERLIEBEA:altitude garaiera jakin bateko espezieak ezin dira hazi 200tik gora diren lur                 egokienak. Malda gutxiago hobeto ordokietan eta haranetan landatu.

LURSORUA: Bustintua:elikagai asko ditu baina arin betetzen da putsus, deseintzeko semillak behar dira,landareak ez usteltzeko.

Hareatzua:ez du balio ur asko behar duelako askotan urestu eta organikoak behar ditu

Humus askotakoa:landarehentzako elikagai asko ditu deskonposatzen diren materia organiko asko.

KLIMA: historiaren zehar gizakiak espezie egokienak hartu ditu klima bakoitzeko.

             4 faktore klimatikok mugartzen ditu nekasaritza jarduera:muturreko hotza,gehiegisko

              beroa,ezetasun handia,sequia.

ia ezineskoa da nekasaritza egitea: poloetan, basamortuetan,oihan tropikaletan.

NEKASARITZA PAISAIAREN GIZA ELEMENTUAK:

Lursoruak:ustategi jabe batek ekonomia unitate jarduerez egiteko erabiltzen duen espasioa latifundioa, minifundioa

jardueraren arabera: nekasal ustiategia, abeltzaintza ustiategia, baso ustiategiak, ustiategi mistoak

Openfied:(lur sabaltzeko paisaia)lursailen hartzean banaketarik ez dago, espaina hegoaldeko goi ordokietan eta nekasaritaren etxe bisitzak bilduta daude.

Bocage:(lursail itxiko paisaia)lursail hezituak:harrizko hormak,alanbreak, nekasariak etxe bakantuetan bizi dira ,kantauri isurialdean, eropa atlnatokoan.

LABORANTZA SITEMAK:

Intentziboa: helburua lurrak ahalik eta gehien uztiatzea teknika moderniak erabiltzen badira produktibitate ona emateko.

Estentziboa:lursail handietan egiten dena (batzuk lugorri geratua)lehorrekoak (euri ura)

laborantza urestatuak sistema arifisialak .

Laborantza barietatea:

monolaborantza: labore beharra lantzea ustiategi handietan

polilaborantza: espezie ugari lursail txikietan (baratzeak ere)

ESKUALDE GARATUETAKO MERKATARITZA:

ezaugarriak merkatu nekasaritza da helburua salmenta inbertzio handiak behar ditu 

ezpezializazioa:labore bakarra ustiategi bakoitzan

mekanizazioa:langile kopuru bera denbora gutxiago kostu gutxiago.

Teknika aurreratuen erabilera, hidroponikoak,hareastaplea, tantako urestapenak

-eskala handiko biltegitza garraio eta mekatu sistemak.

ONDORIOAK:Onak : produktibitate handiak soberakinak sortu ditu (prezioak behera),diru laguntzak nekasariei,gerbi espezializatuak kontzernatu.

Txarrak:ongarri kimikoak lursoruak kutsatu, ur asko behr da urestatze sistema mediterraneoan,landa exodoa.

GARAPEN BIDEAN DAUDENAK:

iraupeneko merkataritzaren helburua familiarentzako elikagaiak lortzea da.

-ustiategi txikietan ,polilaborantza, teknika zaharrak produktibitate gutxi.

-faktore fisikoaren oso mempe

motak:luberri ekasaritza edo ibiltaria mota zahrrena: afrika ekuatorean ,amazonas, estamerika, asia egoaldean.Landau zerealak eta tuberkuluak. Baso eremu bat bakandu zuhaitzak moztuz eta errez errautzak erabiliz gero lurra agertu eta utzi.

Lehorreko nekasaritza sedentarioa:sabancen, labore txandaketa sistema,zerealak, osagaiak,lurberria.

Montzoi nekasaritza ureztatua: txina ekialdea, asiako egoaldean, indian.

PLANZIAKO NEKASARITZA: xvi eta xvii europako konkistatzaileak (kakao/kafea eta kotoia)

Esaugariak:-esportaziorako erabiltzen de merkatu nekasaritza

-ustiategi handiak atzerriko multinazionalek kontrolatu (etekin handia eman)

-langile asko bertanaldi berako eta soldata apalak

-kapital inbertzio handia behar da 

-mono laborantza egin ohi da 

-ongarria izan ohi da garatzen hazi diren herrientzat

Ondorio txarrak:etekinak atzerriko empresaren esku geratzen dira

-nakasaritzak ezin dira lehiatu multinazionalekin

-plantazioak eragina ingurumenean

ABELTZAINTZA MOTAK:

sedentarioa: edatuena azienda ez da lekus aldatzen janaria lortzeko (larreak ditu + pentzuarekin elikatu)

nomada:etengabe aldatu lekuz afrika iparra eta shara hegoaldea, asia ekialdea,ekialde usila

transumantea: neguan aranetan eta udan mendietan

ARRANTZA MOTAK:

kostaldeko arrantza: kostaldean, ontxi txikietan, artisau metodoekin, autokontzumorako, bertako merkaturako.

itsas basterreko arrantza: kostatik gertu, ontzi txiki edo ertaina, egun bat irauten du.

itsas sabalekoa: edukiera handiko arrantza ontziak tresna termiko modernoak dituzte.

teknika:inguraketa arrastrea

instalazioak:gorbitzeko zatitzeko isosteko. Faktoria ontziak dira.

ESPANIAKO NEKASARITZA PAISAIAK:

1-ESPANIAKO PAISAIA HEZA:

kantauri isurialdean,galizian mendebaldeko pirineoetan.

habitata barreiatu:ingurumena ez da ona nekasaritzarako (erliebe markaltzua )

• minifundioa naguzi lursail txikiak

• ibai aranetan

klima ozeanikoak,abeltzaintza egiten da larreetan esnerako behiak 

lurrak ere erabil baso ustiapenerako = pinuak eta eukaliptoak altzariak eta papera

2-MEDITERRANEOKO PAISAIA BEROA:

mediterraneo itsa ertzeanguadalquibir herrian extremadura egoaldean

habitata bildua hegoaldean lursail handiak txikiak sabalak minifundioak katalunian lebanten eta balear uharteetan 

lehorreko nekasaritza eta nekasaritza urestatua egiten da baraskiak eta frutak 

-mediterraneoko trilogia guadalquibirren garia olibondoa, mahatzondoa

-klima mediterraneoa

-abeltzaintza behiak eta txerriak nagusi 

-basogintza garrantzi txikia du bereisteko leku huelva ( eukaliptoa)

3-MEDITERRANEO PAISAIA FRESKOA

penintzula barnekoan= duero eta ebro aranetan (lursail txikiak), habitata bildua, heremu idozagoetan latifundioa eta openfiel

3 heremu :

urestatuak: ibaiarentzat zerealak, baraskiak, fruta arbolek,baka eta industrua landareak

eremu garai eta lauetan: zereal laburantza estentziboak hsrsgietarako ardi ezkuntza

mendikate eta ordokoak: lehorreko laborantzako heragitako ardi eskuntza, lursail handi eta irekiak.

4-KANARIETAKO PAISAIA

Habitata bildua , esportazio laborantza ( banana, patata, tomatea ). Plantazio tropikalak(mangoa, ahuakatea)plastikosko laborantza (loreak,piperrak)

barnealdean nekasaritza tradizionalak autz ezkuntza estentziboa 

itsas ertzean :atlantikoko hertzean

5-MENDI HEZEAREN PAISAIA

behealdean egiten da, polilaborantza egiten da, familia elikatzeko, baska laborehen laborantza azienda elikatzeko behi eta ardi ahuntza estentziboa da, baso ustiapena oso garrantzitzua