1978ko Konstituzioa eta Euskadiko Autonomia Estatutua

1978ko Espainiako Konstituzioa

Gorte Berriak: Kongresua eta Senatua

Gorte berriak bi ganberatakoak izango ziren: Diputatuen Kongresua eta Senatua. Gorte hauen lehen eginkizuna Konstituzio berri bat egitea izan zen. Horretarako, batzorde bat osatu zen.

Konstituzioaren Ezaugarriak

• Hitzarmena eta adostasuna dira ezaugarri nagusiak.
• Estatu mota: monarkia konstituzionala eta demokratikoa.
• Espainia Zuzenbideko estatu sozial eta demokratiko gisa definitzen da.
• Subiranotasun nazionala herriarengan datza.
• Gizabanakoen askatasun zabalak aitortzen dira:
  • Adin nagusitasuna 18 urtetan ezarri zuen.
  • Heriotza-zigorra ezabatu zuen.
  • Tortura debekatu zuen.
  • Dibortziorako atea ireki zuen.
• Estatuaren ardura izango zen ongizatea sustatzea.
• Estatua akonfesionala da.

Estatuko Erakunde Nagusiak

• Erregea

  • Estatu-burua da, biziartekoa eta herentziazkoa.
  • Nazioaren ordezkari nagusia da.
  • Gorteek egindako legeak berresten ditu.
  • Armadaren buruzagitza gorena du.
  • (Erregeak erreinatzen du, baina ez du gobernatzen).

• Gorteak (Diputatuen Kongresua eta Senatua)

  • Eginkizunak:
    • Legeak egitea.
    • Gobernua kontrolatzea.
    • Aurrekontuak onartzea.
    • Nazioarteko hitzarmenak onartzea.
  • Kongresuaren ahalmen gehigarriak:
    • Legeak onartzea Senatuaren onespenik gabe (zenbait kasutan).
    • Gobernuko presidentea aukeratzea.
    • Zentsura-mozioa aurkeztea Gobernuari.

• Gobernua (Presidenteak eta ministroek osatua)

  • Botere betearazlea du.
  • Barne- eta kanpo-politikaren gidaritza du.

• Auzitegi Konstituzionala

  • Lege guztiak Konstituziora egokitzen direla kontrolatzea du eginkizun.

Onarpena

Konstituzioa erreferendum bidez onartu zen 1978ko abenduaren 6an.

Euskadiko Autonomia Estatutua (1979 - Gernikako Estatutua)

Testuingurua eta Parte-hartzaileak

Alderdi politiko guztien ordezkariek parte hartu zuten proiektuan, HBk izan ezik. Madrilgo Gobernua hasieran kontra agertu zen. Azkenean, akordiora iritsi ziren, eta Estatutua Konstituzioaren esanetara egokitu zen. Espainiako Gorteek 1979ko uztailean onartu zuten.

Estatutuaren Ezaugarriak

• Errealitate nazionala 'nazionalitate' bihurtu zen; hau da, Euskal Herria ez zen nazio izango, nazionalitate baizik.
• Euskal Herria Espainiako Estatuaren barruan Erkidego Autonomo gisa eratzen da.
• Euskal Autonomia Erkidegoaren lurraldea Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa herrialde historikoek osatuko dute, bai eta Nafarroakoak ere, azken honek Konstituzioak ezartzen duen prozeduraren arabera parte hartzea erabakitzen badu.
• Eskumenak (hezkuntza, kultura, ekonomia, administrazioa, polizia...) negoziazioen bidez lortuko ziren. Prozesu hau oraindik ez da amaitu.

Erakunde Autonomikoak

• Eusko Legebiltzarra: botere legegilea.
• Eusko Jaurlaritza: botere betearazlea.
• Justizia Auzitegi Nagusia: botere judiziala EAEn.

Lurralde Historikoak

Lurralde historiko bakoitzak Batzar Nagusiak (parlamentu propioa) ditu. Hauek Foru Aldundia (probintziako gobernua) aukeratzen dute.

Finantzaketa: Kontzertu Ekonomikoa

Finantzaketa Kontzertu Ekonomikoaren bidez egingo da, zerga-bilketarako eta kudeaketarako sistema propioa.

Erreferenduma eta Emaitzak

1979ko urriaren 25ean egindako erreferendumean, EAJk, PSOEk, EEk, UCDk, PCk... baietza eskatu zuten; HBk abstentzioa eta APk ezetza. Emaitza: erroldaren % 54k eman zion baietza (% 90etik gora baiezko botoa eman zutenen artean).

Euskaldunen artean banaketa sakona zegoen: estatutistak eta erradikalenak (hauek ilegitimotzat zuten, lurraldetasuna ez errespetatzea eta autodeterminazio eskubidea ez aitortzea argudiatuz).

Nafarroaren Egoera

Nafarroari dagokionez, bere autonomia bidea Foru Hobekuntzaren Legearen bidez garatu zuen, 1982an onartua. Ondorioz, Hego Euskal Herria bi autonomia-erkidego desberdinetan banatuta geratu zen.