1839ko urriaren 25eko legea

Enviado por Chuletator online y clasificado en Historia

Escrito el 7 de Agosto de 2023 en vasco con un tamaño de 11,68 KB

Espainian trenaren garapena XIX mendearen bigarren erdian hasi en, Europaren Ipar mendebaldeko herrialde aurreratuak baino beranduago, Isabel II.-aren erreginaldian, Estatu liberalaren eraikuntza urteetan. Atzerapen honen arrazoi nagusiak erliebearen orografia menditsua, gerra ugariak eta ondoriozko estankamendu ekonomikoa, atzerapen teknologikoa eta inbertsioetarako kapital eza izan ziren.

Lehenengo trena Kuban eraiki en 1837an, koloniako administrazioa publikoak ordainduta eta Inglaterra eta AEBko teknologiarekin (ingeniariak eta lokomotorak). Penintsulan, lehen trenbidea Bartzelona-Mataró izan en (1848). Ondoren, Madril-Aranjuez (1850}, Valentzia- Játiva (1854), Jerez de la Fronteratik portura Andaluzian (1854)... Hiri bi elkarren artean edo hiri bat portuarekin lotzeko eraiki ziren trenbide labur hauek Espainiako trenbidegintzaren lehenengo etapa osatu zuten. Baina, trenaren hedapenak Inglaterran, Frantzian edo Alemanian ekarri zuen aurrerakuntza ikusirik, Espainian ere, estatu mailako trenbide sarearen beharra aurreikusi zen. Isabel Il.-aren erreginaldiko garaia da: gizarte liberalaren eraikuntza, alderdi politiloen sorrera (liberal moderatuak (Narvaez), aurrerakoiak (Espartero), Unionistak (O Donsit), alderdiburu eta, ondorioz, gobernuburu politiko militarrak... 1843tik 1854ra, Narvaez eta moderatuen hamarkadan, gizarte liberal oligarkikoa eraiki zen, 1845ko konstituzioan, sufragio guztiz mugatuan (%1) eta autoritarismo militar zorrotzean oinarrituta. Urte hauetan eraiki ziren lehenengo trenbideak.

Kokapen.E.S.

T.Mota:

1854ko Birdinbideen Lege Orokorraren zenbait artikulu biltzen dituen testu hauhistorikoa da, 1. Mailakoa, jatorrizkoaren pasarte.
Izaerajuridikoa du burdinbideak eraikitzeko legea delako. Baina legearen helburuengatik izaera ekonomikoa ere badu, hau da, Estatu mailako trenbide sarea eraiki, barne merkatua indartu eta nazioaren industrializazioa bultzatzeko.

Karakterra

Testu publikoa da eta biztanleen jakinarazpen Gazeta de Madr.
Egilea. Legea egin Francisco de Luxan izan zen, Esparteroren gobernuko sustapen ministroa. Gorteek onetsi eta Erreginak berretsi.

Kronologia

1855ko urtean, Isabel II.-aren erreginaldian, Biurteko Aurrerakoian: 1854- 1856).

AZTLANA:ANALISIA: artikuluetan Espainiako trenbide sarea eraikitzeko baldintzak eta arauak azaldu, bai eraikuntzan bete beharrekoak bai konpainia eraikitzailentzakoak:

1

Eraikitzaileak (4. Artik. Eta 6. Artik.)

Trenbideen eraikuntza gobernuak egikaratu ahal izango du, eta, bestela, partikularrek edo konpainiek. Partikularrek edo konpainiek ezin izango dute trenbiderik eraiki dagokien kontzezioa edo emakida aurretik eskuratu ez badute.2Subentzioak (8.Artik.).
Zerbitzu orokorreko trenbideak eraikitzeko laguntza publikoa jaso daiteke: enpresekin batera obra jakin batzuk eginez, inbertitutako kapitalaren zati bat emanez, kapital horien truke interes finko bat bermatuz...

3.Segurtasun ekonomikoa atzerriko inbertsioei (19.Artik.)

Trenbidearen eraikuntzan erabiltzen diren atzerriko kapitalak edo maileguak Estatuaren babespean geldituko dira, gerra errepresalia, konfiskazio edo bahimenduetatik salbuetsita.

4Kontzezio edo emakideen onurak (20.Artik.)

Trenbide-enpresa guztiei honako hauek ematen zaizkie:Trenbideak hartuko dituen jabari publikoko lursail guztiak /Auzotasun onurak: egur, larre eta gainerakoen aprobetxamendua enpresetako langileentzat eta zamarien mantenurako/Trenbidearen aldameneko lurretan harrobiak eraikitzeko ahalmena/Atzerritik inportatu beharreko makinaria eta materialengatik ordaindu beharreko muga-zergen itzultzea /Bidesaria jasotzeko ahalmena.

5Trenbidearen zabalera (30.Artik.):

trenbidearen zabalera metro bat eta 80zm. Izango da. Europaren erdialdeko herrietakoa baino zabalagoa, Hendaian tren aldaketa behartuz.

//Ondorioz, Nafarren proposamena oztoporik gabe onartu zen eta gorteek 1841ko Lege Hitzartua onetsi zuten (Nafarrek konstituzioa onartu zuten eta erresuma izaera galdu administrazio arloan autonomia zabal baten truke Beste Euskal probintzietan, ordea, foru baimenaren abolizioak altxamendu armatu bat piztu zuen eta, horri erantzunez, Esparterok foruak indargabetzen zituen dekretu bat onetsi zuen, berezitasun fiskal eta militar batzu salbuetsiz//Hamarkada moderatuan (Narvaez), Euskal probintzietako foruak berrezarri egin ziren Esparteroren dekretuaren aurreko egoerara itzuliz, baina foru baimena ez zen berreskuratu eta aduanak ere kostaldean mantendu ziren , 1839ko legeak agintzen zuen bideari jarraituz//Horrela, Euskal Foruak indarrean iraun zuten hurrengo hiru hamarkadetan, Bigarren Guda Karlistarenosterarte(1872-1876). BALORAZIOA: Testu honek Antzinako Erregimeneko lurralde antolaketatik estatu zentralizatu liberalerako trantsizioa erakusten du. Liberalismoak lege berdintasuna ezarriko du biztanle eta lurralde guztietarako. Salbuespena, Euskal Herria izan zen, Katalunia eta Aragoik "Ondorengotza Guda" ostean galdu baitzituzten beraien toruak//1839ko legearekin Euskal lurraldeek foruak mantenduko dituzte, baina murrizketekin, 1976ko legeak abolizioa ezarri arte. 1839ko Legea, beraz, toruen galeraren lehen urratsa izan zen eta, aldi berean, Natarroa eta Euskal Lurraldeen arteko lehen haustura.

Testu mota

Euskal Foruen abolizioari buruzko testu hau historikoa da, lehen mailakoa, jatorrizko legea bera, osan erakusten duelako.
Izaera juridiko-politikoa du. Juridikoa lege bat delako, 1876ko uztailaren 21ekoa, hain zuzen ere. Baina izaera politikoa ere badu, legearen helburua politikoa delako, hau da, Euskal Foruak
abolitu eta estatu eredu zentralizatua ezarri Espainia osoan.
Karakterra publikoa da, biztanleen jakinarazpenerako argitaratu zelako Madrileko Gacetan, gaur egungo boletina balitz bezala.

Egilea

Cánovas del Castillok, Berrezarkuntzako lehen gobernuburuak zuzenduta, Gorteek onetsi zuten eta Alfonso XII. Erregeak berretsi.

Kronologia

Legea 1876/07/21 onetsi zen, Berrezarkuntza garaian, AlfonsoXIIren erregealdiaren hasieran (1874/1885), Bigarren Guda Karlista amaitu (1876/02/28) eta Konstituzio berria onetsi ondoren (1876/06/30) .

AZTERLANA

Legearen lau artikuluetako idea nagusia Bizkaiko, Gipuzkoako eta Arabako probintziak eta beraietako biztanleak Espainiakoekin berdintzea da, bai betebeharretan, bai eskubideetan, 1876ko Konstituziok ezartzen zituen estatu eredu zentralizatuari eta legeren aurreko berdintasunari jarraituz. Ondorioa foruen abolizioa izan zen1. Art, Bizkaiako, Gipuzkoako eta Arabako biztanleek, 1839ko Foru murrizketaren ostean, mantentzen zituzten eskubide bi indargabetzen dira: arma zerbitzura ez joatekoa eta Estatuko gastuetarako zergarik ez ordaindu beharrekoa "Bizkaia...Bezalaxe"2.Art, arma zerbitzuaren betebeharra hiru probintzietako gobernu erakundetara ere hedatzen da eta hauek bermatu egin behar dute soldadualdi bakoitzean aurkeztu beharreko kopurua.- "Hiru...Daude dagokien...Aurkeztera" 3.Artikuluan, zergak ordaindu beharra ere, aurrekoan bezala, Bizkaia, Gipuzkoa eta Arabako probintzietako gobernu erakundeetara zabaltzen da, dagokien proportzioan "Bizkaiko...Ordaintzera". Ondoren, zerga kobraketa, , liberal foruzaleen eskaera onartuz, Kontzertu Ekonomikoan ezarritako kupo- sistemarekin konpondu zen, kopuru adostu bat, Nafarroan bezala (1841 ko Lege Hitzartua).
4art gainontzeko foru arauen egokitze eta indargabetzeko baimena ematen zaio gobernuari: erakundeak, lurralde antolaketa, ordezkari sistemak etaabar. "Gobernuari baimena ematen zaio eskatzen dituzten erreformak adosteari ekiteko"

Amadeo l.Ak ez zuen onespen handirik izan espainiarren artean eta, aldi berean, karlismoak
indarra hartu zuen monarkikoen. Moderatuen, eta Elizakoen aldeko berriekin. Horrek bultzatu zuen Bigarren Guda Karlista. Guda honetan ere, Euskal Herrian, Aragoien eta Katalunian izan zituzten karlistek arrakastarik handienak eta Bilbo helburu nagusia. Bilboren setioak berriro ere huts egin arren (Ollo jenerala), karlistek estatu alternatibo bat eraiki zuten euskal lurretan, Lizarran hiriburua zuena, bere unibertsitatea (Oinati) eta legeekin, txanpon eta posta zerbitzu propiekin. //II.Guda
Karlista (1872- 76) Alfonso XIl.Aren eta borboitarren garaipenarekin amaitu zen. Euskal herrialdeak berriro atera ziren galtzaile eta, ondorioz, Cánovas del Castilloren
lehendakaritzapean, Euskal Foruak behin betikoz abolitu ziren: 1876ko uztailaren 21ko Legea. Foruen indargabetzeak ez zuen inor aldeko izan Euskal Herrian, ezta euskal liberalen beraien artean ere, eta haien eskaeraz kontzertu ekonomiko deritzon zerga eta finantza autonomia txiki bat onetsi zen.

BAL:GARRANTZI

Euskal Herrialdeetako foruak izan ziren Antzinako Erregimenaren azken aztarnak XIX. mendearen. Bigarren Guda Karlistan lorturiko garaipenarekin, Berrezarkuntzako sistemak (Alfonso XII) lurralde antolaketa zentralizatua ezarri ahal izan zuen Espainia osoan, Konstituzio eta lege berdinekin biztanle guztientzat. Euskal Foruen abolizioa euskal lurraldeetako lege historikoen eta nortasun politikoaren galera izan zen. Hortik dator testu honetan ageri den Legearen garrantzia.// Euskal Herrian, kontzertu ekonomikoa mantentzea onetsi zuten arren foruen ezabapenak aurkakotasun handia sortu zuen, bai karlista, bai liberal foruzaleen artean. Aurkakotasun
honetan sustraitu zen, hurrengo urteetan, Euskal nazionalismoaren sorrera.

Entradas relacionadas:

Etiquetas: