1-EBAS Printzipioa: Ebaluatu, Babestu, Abisatu, Sorotsi

1-EBAS printzipioa zer da?

• E: Ebaluatzea; espazioa eta zaurituaren egoera ebaluatu.

  • Zer gertatu da?

  • Zergatik gertatu da?

  • Zenbat pertsona…zenbat kaltetu?

  • Ze egoeratan daude?

  • Bestelako sorospen beharrak? (suhiltzaileak, polizia…)

  • Automatikoa eta efizientea. Adi denborarekin.

• B: Babestu: Gure burua, kaltetua eta gertaeraren lekua. (bertan dagoen edonorentzat).

• A: Abisatu: 112

  • Zure burua aurkeztu eta zure telefono zenbakia eman.

  • Deiaren arrazoia eman

  • Zer gertatu da/ noiz (arriskuak)

  • Kaltetu kopurua/adina/zaurien/itxura/osasun aurrekariak.

• S: Sorotsi.

  • Kaltetua lasaitu konortea badu. eta ahala bada 2.mailako ebaluaketik

  • Ez mugitu kaltetuari. Bizitza arriskuan jaso duenean izan ezik. (sutea)

  • Lehen mailako azterketa. XABCD

  • Protokoloa X-A-B-C-D

    • X: Odol jarioa exsanguinolentoa kontrolatu.

    • A: Arnas hodien eta bizkar hezurraren kontrola

    • B: Arnasketa (bentilazioa)

    • C: Odol zirkulazioa.

    • D: Kontzientzia.

    • Exposizioa (Beroa kendu/eman)

• Bigarren mailako azterketa: Konortea edukitzeak, ez du esan nahi arrisku larririk ez duenik.

  • Zaurituarekin elkarrizketa.

    • Galdera zehatzak

    • Errespetua

    • Galdera orokorrak: arnasteko zailtasunak, gaixotasunak, zer jan duten…

  • Zaurituaren balorazioa.

    • Bizi zantzuak: Pultsoa, arnasketa, gorputz tenperatura, arterial tentsioa…

    • Gorputzaren azterketak: Minak, deformazioak, kolore arraroak, (aurpegia, barneko odol jarioak..)

• Egoera neurologikoa.

  • Anisocoria: Begi niniak desberdinak; paralisiak edo garondoko traumatismoa.

  • Miosis: Begi nini txikiak; bero kolpeak, narkotikoak

  • Mydriasis: Begi nini handiak; shock egoera, odoljario larriak, nekea beroagatik,

BIZI ZANTZUAK = GIZAKIAREN EGOERAREN INDIKATZAILEAK

Pultsua, arnasketa, tenperatura eta tentsio arteriala.

1. Bigarren mailako azterketa: pultsoa badauka egiten den azterketa: maiztsuna, erritmoa eta indarra.

   1. Maiztasuna: Pertsonaren arabera: sexua, adina, urduritasuna, jarduera fisikoa. Helduetan-60-100 bitarte eta haurrak 80-110. 120 baino gehiago badu, takikardia eta 60 baino gutxiago bradikardia.

   2. Idarra: Osoa - betea (indartsua denean) edo ahula.

   3. Erritmoa: Pultso erritmikoa; taupaden artean denbora berdina eta arritmikoa; taupaden arteko denbora desberdina.

      1. Erritmikoa azkarra eta ahula: bihotzekoa emateko arriskua, shok egoera, odol jarioa edo galera.

      2. Erritmikoa betea eta azkarra: Beldurra/urduritasuna, hipertentsioa, esfortzu fisiko handiak.

      3. Arritmikoa: Biotzekoa emateko arriskua.

2. ARNASKETA: Soilik ziurtatu arnasten duen ala ez. Maiztasuna, erritmoa, zabaltasuna, arnasbideetako hotsak. Bigarren mailako azterketan noski.

   1. Maiztasuna: Helduetan, 12-20 minutuko eta haurretan 35-50 minutuko.

      1. Takipnea: 24 arnasaldi baino gehiago.

      2. Bradipena: 10 arnasaldi baino gutxiago.

      3. Apnea: arnasarik ez segundu batzuetan.

   2. Erritmoa

      1. Irregularra: Bi arnasketan arteko denbora desberdina.

      2. Erregularra: BI arnasketen arteko denbora erregularra.

   3. Zbaltasuna.

      1. Azaleko arnasa: aire kantitate gutxi sartzen dela esan nahi

      2. Arnasketa sakona: Aire kantitate handia.

      3. Arnasketa sakona arritmikoa eta esfortzuzkoa: arnasbidea trabatua, asma edo bihotz arazoa.

      4. Arnasketa azkarra eta azalekoa: shok eta bihotz arazoak.

      5. Estertoreak: Gorputz arrotzak edo biriketako edema.

   4. Hotsak.

      1. Zurrungak: Arnasbidea trabatua

      2. Txistukaria: Arnas-hodia estutzen denean

      3. Estertoreak (burbujeo)

3. TENTSIO ARTERIALA: Bigarren mailako azterketan. Balore normalak helduetan 120/80 dira eta jaio berrietan 110/70. (sistole-uzkurketa/diastole-dilataketa) sistolea altua, diastolea bajua. Odolak pareten aurka egiten duen indarra.

   1. Hipotentsioa: balore baxuak (90/95)

      1. Ondorioak:

         1. Shock egoera

         2. Buruko, giltzurrunetako eta bihotzeko gaixotasunak. Sintomak: fatiga, logura, nekea

   2. Hipertentsioa: Balore altuak (140/90)

      1. Ondorioak:

         1. Gaixotasun ixila

         2. Odol-hodietako kaltea.

         3. 1. Ikusmen galera.

            2. Bien arriskuak: Bihotzekoa, iktusa.

TENPERATURA:

1. Balore normalak: 35-36º

2. 38º baino gehiago=infekzioengatik edo bero kolpeengatik.

3. 30ºbaino baxuago=hipotermia

4. Odol oxigeno saturazioa

   1. Balore normalak: %95-100

   2. Hipoxia arina: %95-90

   3. Hipoxia (arnasik gabe): %90 baino gutxiago

      1. Ondorioak/sintomak:

         1. Arnasa hartzeko zailtasunak

         2. Takikardiak (erritmo altuak)

         3. Zorabioak

         4. Hiperbentilazioa

         5. Nahastua (confuso)

         6. Bularreko edo buruko mina

Ekiditeko: oxigeno terapia.

ODOL JARIOAK EDO ODOL GALTZEAK

Sintoma eta zantzuak. Nola jakin

• Argiena: Odoljarioa ikustea.

• Azalaren zurbiltasuna

• Pultsua: Takikardia+ahula.

• Izerdia eta azal hotza

• TAkipena. Arnasa hartzeko maiztasuna gora.

• Egarria, ahuleria, logurea.

• Zorabioa, Itsutasun arina zutik jartzerakoan.

Lehen SOS kanpoko odol jarioetan: xabcde

BARNEKO ODOL JARIOA

Barneko odoljario baten susmoa egongo da…

• Shock egoeran dagoenean eta kolpe gogorra hartu duen kaltetua.

  • Pentsamendu zentzugabeak.

  • Azal hotza eta hezea.

  • Zurbiltasuna.

  • Pultsu ahula eta azkarra.

  • Sosegurik ez. (oreka falta)

  • Indar falta

  • Koma egoera

• EZ ZAIO EZ JATEN EZ EDATEN EMAN BEHAR

ERREDURAK

JOKABIDEA

1. Bero iturritik urrund

   u (gure burua babestu). Sua itzali behar bada lurrean biribildu edo mantaz estali. 

2. Erreta dagoen atala hoztu. Ura isuri (presio gabe) edo ur hotzez bustitako gasaz estali. 

3. Arnasbidea egoera onean dagoela ziurtatu. 

   1. Sudurreko ileak

   2. Aho inguruko/barneko egoera

   3. Ahots aldaketak

   4. Eztula/Arnas hartzeko zailtasunak.