(0,5 puntu) zein da halako bi molekula elkarri lotuta lortzen diren molekulen funtzioa? Non aurkitzen dira naturan?

URA 2.

Uraren propietate fisiko-kimikoak

Urak hurrengo propietate físiko kimikoak ditu :

A)Disolbatzaile boterea

Ura, Sustantzia kopuru maximoa disolbatzen duen likidoa (disolbatzaile Unibertsala), propietate hau du beste sustantziekin hidrogeno zubiak Sortzeko duen gaitasunagatik , sustantziak disol-batzen dira uraren molekula polarrekin elkarrekintza eginez

irudia

Disolbatzaile Izateagatik bizidunetan bi funtzio garrantzitsuen arduraduna da : A)metabolismoko erreakzio gehienak inguru urtsuetan ematen dira .

B)janarien garraioa eta hondakinen kanporapena inguru urtsua behar dute . B)Kohesio indarra bere molekula artean

Hidrogeno Zubiek mantentzen dituzte uraren molekulak indarrez lotuta , egitura Konpaktua sortuz eta likidoa ia konprimaezina bihurtuz
c) Atxikidura edo itsaspen indar handia

Berriro Ere uraren hidrogeno zubiak dira propietate honen arduradunak zubi Hauek beste molekula polarrekin itsasten dira eta horrela lortzen da Adibidez izerdi landugabea garraiatzea sus-traietatik hostoetara.

D)

Bero berezi handia

Urak bero kantitate handiak zurgatzen ditu hidrogeno zubiak apurtzeko .Bere tenperatura beste likidoetan baino geldiago jaisten da energia Kanporatzen denean hozterakoan .Propietate honek balio du gorputzeko Babesa bezala inguruko aldaketak gutxiago afektatuz barneko organotan .

E) Lurrintze bero handia

20ºC –tan 540 kaloria behar izaten dira gramo bat ur lurrintzeko, lehenengo Hidrogeno zubiak apurtu behar direlako eta ondoren molekulak lasaituz Eta energia gehiagoz gas moduan ezartzeko.

f

) Konstante dielektriko handia izatea

Uraren Molekulak dipoloak izanik konposatu ioniko guztiak (gatzak)disolbatzen Ditu etab aita ere konposatu kobalente polarrak (gluzidoak)
Uraren Molekula polarrak solutu polarren inguruan ezartzen dira konposatu Ionikoak sakabanatuz anioi eta katioietan . Fenomeno hau solbatazio Ioniko bezala ezagutzen da
g)

Ionizazio gradu txikia

H2O + H2O H3O+ + OH

Horregatik Ematen da kontzentrazio oso txikia ioi hidronio (H3O+) eta ioi Hidroxilo (OH-) artean .Txikiak direlako ioien kontzentrazioak azido edo Base bat nahastuz ioien kontzentrazioak izugarri aldatzen dira PH-a Azido edo basikoa bihurtuz.

Disolbatzaile izateagatik bizidunetan bi funtzio garrantzitsuen arduraduna da :

A)metabolismoko erreakzio gehienak inguru urtsuetan ematen dira

B)Janarien garraioa eta hondakinen kanporapena inguru urtsua behar dute

Uraren propietate biokimikoak

Izaki bizidunak moldatu egin dira ura kimikoki erabiltzeko bi eratako erreakziotan :

a) Fotosintesian, non entzimak erabiltzen dute ura H+ emaile edo iturri bezala.
b) Hidrolisi erreakziotan, entzima hidrolitikoak aprobetxatu dute uraren Gaitasuna molekula organiko batzuk apurtzeko, molekula xeheagotan Bihurtuz digestio prozesuetan.
4. Uraren ionizazioa eta pH eskala

Si Observas la figura siguiente, comprobarás que dos moléculas polares de Agua pueden ionizarse debido a las fuerzas de atracción por puentes de Hidrogeno que se establecen entre ellas.
Un ion hidrogeno se disocia De su átomo de oxigeno de la molécula (unidos por enlace covalente), y Pasa a unirse con el átomo de oxígeno de la otra molécula, con el que ya Mantenía relaciones mediante el enlace de hidrógeno.

Como vemos, El agua no es un líquido químicamente puro, ya que se trata de una Solución iónica que siempre contiene algunos iones H3O+ y OH- . (Se Utiliza el símbolo H+, en lugar de H3O+).
El producto [H+]·[OH-]= 10-14, se denomina producto iónico del agua, y constituye la base para Establecer la escala de pH, que mide la acidez o alcalinidad de una Disolución acuosa , es decir, su concentración de iones [H+] o [OH-] Respectivamente. Definimos el pH como:

pH=-log[H+]

Uraren PH a   7 da eta neutroa izaten karga + eta - berdinak direlako . 7 baino Handiagoa neutroa da eta 7 baino txikiagoa azidoa da.

BIOELEMENTUAK

Bizitzaren elementuak

Izaki Bizidun guztiak kuantitatiboki eta kualitatiboki elementu kimiko Berdinez osatzen dira. Lurrazaleko elementu guztietatik bakarrik 25daude Izaki bizidunetan . Honek baieztatzen du bizitza garatu dela propietate Fisiko -kimiko bereziak dituzten elementuekin, propietate hauek egokiak Izan direlako izaki bizidunetan ematen diren prozesu kimikoetarako .
Elementu Biogenikoak edo bioelementuak deitzen zaie izaki bizidunetan dauden Elementuei . Ugaritasunari begira ( eta ez garrantziari begira) hiru Mailatan sailkatu dira bioelementuak

O Bioelemento primario edo oinarrizkoak: C, H, O, N

Materia bizidunen masa totaleko %95 osatzen duten elementuak dira
Egokiak dira hurrengo propietate físiko-kimikoak dituztelako

1. Lotura kobalenteak,eratzen dituztelako euren artean elektroiak konpartituz

2.
C, N. Eta 0 artean konpartitu daitezke 2 elektroi baino gehiago lotura Bikoitzak eta hirukoitzak sortuz, molekulen aldakortasuna handituz .

3. Elementu hauek masa txikikoak dira eta horregatik sorturiko lotura kobalenteak egonkorragoak izaten dira

4. Karbonoen loturak , molekula desberdinetan egitura desberdinak sortzen dituzte hiru dimentsiotan

Konfigurazio tetraedrikoa

Espazioko konformazioa da jarduera biologikoen erantzule .
5. Karbono eta  beste elementuen artean ( 0,H, N) dauden konbinazio ugari Lortzen dute multzo funtzional ugari izatea eta sustantzia organikoen Familiak lortzea. Hauek ezaugarri fisiko kimiko desberdinak izaten Dituzte , eta propietate bereziak, ondorioz, aukera gehiago egoten da Erreakzioak gertatzeko multzo horien artean.

Multzo funtzional hidrofiloak

Multzo funtzional hidrofiloak
6. Atomoen arteko loturak iza daitezke sinpleak (C - C), bikoitzak (C = C) Eta hirukoitzak. Eta honek suposatzen du posible izatea kate luzeak, Linealak adardunek eta eraztunek eratzea
o Bioelementu sekundariok S, P, Mg, Ca, Na, K, Cl
Hauek izaki bizidunetan daude %4,5 proportzioan
Sufre
Bi aminoazidoetan (zisteína eta metionina) , aurkitzen da ( proteinatan). Baita ere Coentzima A izeneko molekulan

Fosforo

Nukleotidoen Osagaiak dira eta nukleotido multzoak azido nukleikoak eratuko dituzte . Koentzimen osagaiak , fosfolípidoenak , hauek daude mintz zelularretan. Fosfatoak osatzen , gatz mineral ugari bizidunetan .

Magnesio

Klorofila molekulen osagaia da eta ioi moduan katalizatzaile papera hartzen du erreakzio askotan

Kaltzio

Egitura Eskeletikoetan kaltzio karbonatoetan aurkitzen da . Ioi moduan parte Hartzen du muskuluen uzkurduran , odoleko gatzapenean eta nerbio kinadan Garraioan .

Sodio

Inguru extrazelularrean ugari den katioian erbio kinadak eta muskulu uzkurdurak hedatzeko.

Potasio

Zelula barnean dagoen katioi ugariena, beharrezkoa da nerbio kinada hedatzeko eta muskuluen uzkurdurarako ere.

Kloro

Anioi ugariena ; beharrezkoa mantentzeko oreka odola eta zelulen arteko likidoen artean .


Oligoelementuak

Elementu Kimiko multzo hau ( 60 oligoelementuak izaki guztien artean) oso Proportzio txikian agertzen dira bizidunetan baino batzuk (14 elementu) Bizidun guztietan aurkitu dira : burdina, manganeso, kupre, zink, Fluorra, iodoa, boroa, silizio, Banadio, kromo, kobalto, selenio, Molibdeno eta estainua . Betetzen dituzten funtzioak hurrengo taulan Daude :

Hierro

Beharrezkoa klorofila sortzeko, Katalizatzailea, erreakzio kimikoetan eta zitokromoak osatzeko ere, Hauek parte hartzen dute arnasketa zelularrean eta hemoglobinan.

Manganeso

Landare fotosintesian , uraren fotolisian parte hartzen duen elementua da .

Iodo

Tiroxina hormona sortzeko beharrezkoa den elementua .Hormona honek metabolismoan parte hartzen du .

Flúor

Hortzetako esmalteen eta hezurretako osagaia da .

Kobalto

B12,bitamina sortzeko behar da , eta honekin hemoglobina sortzen da .

Silizio

Landare ehunak eta konjuntibo ehuna sendotzeko balio izaten du ( gramineatan, )

Kromo

Odoleko glukosan erregulapenean parte hartzen du intsulinarekin batera.

Zinc

Bizidunetan, erreakzio askotan katalizatzaile bezala erabiltzen da .

Litio

Kantitate egokitan depresioen prebentzioa egiteko balio du, neuro -transmisoreen iragazkortasunean parte hartzen duelako.

Molibdeno

Landare entzimatan behar izaten dira.

GLUZIDOAK

Konzeptua

Kimikoki polihidroxialdehido, edo polihidroxizetonak dira edo bere polimeroak ( almidoia ) edo deribatuak (glukosamina).

Ezaugarriak

Makromolekulak(100 000u.M.A edo masa molekular baxukoak (180u.Ma)
Funtzio Biologikoak: Energetikoak(glukosa, sakarosa, glucogenoa, almidoia), Egiturazkoak (zelulosa, kitina), erribosa eta desoxirribosa(azido Nukleikoen osagaiak.

Sailkapena

A)Monosakaridoak edo osak: Ezin dira hidrolizatu
B)Osidoak: Hidrolisagarriak
Izan daitezke:
· Holosidoak(C, H eta O): Oligosakaridoak (2 edo 10 osak), polisakaridoak (>10 osak)
· Heterosidoak(C, H, O eta beste elementu kimikoak )

MONOSAKARIDOAK

Konzeptua: Definitzen dira polihidroxialdehido, edo polihidroxizetona bezala eta deribatuak. Gluzido ez hidrosolugarriak dira.
· Aldosak (funtzio aldehido) eta zetosak (funtzio zetona)
· Karbohidratoak dira
· C atomoen kopuruaren arabera izan daitezke: triosak, tetraosak, pentosak, hexosak, heptosak.

Propietateak

-Fisikoak

Solido, kristalinoak, koloregabeak, gozoak, uretan disolbagarriak .

-Kimikoa

Erreduktoreak dira denak.
Monosakaridoen formula lineala ( Fischer)

· Diasteroisomeria

C asimetrikoa izateagatik.
· Molekulen ziklazioa :Molekulak ziklo bat eratzen du . Formula ziklikoa Furanosa edo Piranosa izan daitezke
· Forma a edo b ( C anomerikoaren arabera)
· Forma L edo D azkenaurreko karbonoan dagoen OH-ren posizioen arabera eskuinean – D ezkerrean L
Garrantzi biologikoa duten Monosakaridoak
Glukosa, fruktosa, Erribosa, desoxirribosa, galaktosa, N-azetilglucosamina

OLIGOSAkARIDOAK

Lotura 0 glukosidikoz elkarturiko monosakarido taldea < 10 monomero (C6H12O6 + C6H12O6 ® C12H22O11+ H20)
–OH ren posizioa a edo b izan daiteke sustantzia desberdinak sortuz.
-Garrantzi biologikoko disakaridoak :Sakarosa, laktosa, maltosa eta zelobiosa
POLISAKARIDOAK
Ehunaka edo milaka monosakaridoz osaturiko makromolekulak dira .

Ezaugarriak

Uretan disolbagaitzak eta ez erreduktoreak kontsideratzen dira .
Garrantzi biologikoa duten polisakaridoak

-Almidoia

Energetikoa, landareetan aurkitzen da , glukosak elkartuta 1a®4, lotura Glukosidikozekin eta helizea sortuz ( amilosa) eta amilopektinak 1a®6 Lotura du adarretan 12 glukosako tarteetan ematen dira adarrak.

-Glukogenoa

Animali erreserba energetikoa almidoien antzeko baino adar gehiagoekin eta helizerik gabe.

-Zelulosa

Egiturazko funtzioa , landare horma zelularrean eta glukosa molekulak 1b®4,loturaz eratzen da .

-Kitina

Glukosaren deribatu nitrogenatu batez eratzen da artropodoen exoeskeletoan daude.

-Peptidoglukanoak

Bakteria hormatan polisakaridoak daude kate peptidiko batzuekin elkartuta .
3.-

Lipido konplexuak edo mintzetakoak

Bere Konposaeran gantz azido eta beste osagaiak daude ; alkoholak gluzidoak, Azido fosforiko eta deribatu aminatuak.E.A.Molekula anfipatikoak dira Zati hidrofoboan gantz azidoak loturik daude ester loturekin alkohol Batekin (glizerina edo esfingosina) eta zati hidrofiloa beste osagai Guztiekin ( hauek ere alkoholari lotuta):
-

Glicerolipidoak

a) Gliceroglukolipidoak
b) Glicerofosfolipidoak (fosfolipidoak)
d)- Esfingolipidoak
a) Esfingoglukolipidoak
b) Esfingofosfolipidoak
1.- Glicerolipidoak.
Gantz Azido bi molekula ester loturekin glizerinari lotuta daude , eta Hirugarren alkohola duen taldearen baitan bereiztuko dira :
a)

Glizeroglucolipidoak

Gluzido bat dutenean . Landare zeluletan eta bakterien mintzetan aurkitzen dira .
b)

Fosfolipidoak

Azido fosforikoekin lotzen da , azido fosfatidikoa sortuz..
Fosfolipido Desberdinen egiturak azido fosfatidikoen deribatuak kontsidera Daitezke, horregatik izendatuko dira fosfatidil---eta deribatuen edo Aminoazidoen izena. Hala nola, fosfatidiletanol-amina, fosfatidilcolina (lecitina), fosfatidilserina, fosfatidilglicerol y fosfatidilinositol.
Fosfolipidoak garrantzi biologiko handia dute mintz zelularretan egiturazko osagaiak direlako .
2
.- Esfingolipidoak. Denak dute zeramidan deribatuen egitura.
( gantz azido bat amida loturekin lotzen da esfingosinarekin)
Bi motatakoak izan daitezke:
·

A)Esfingoglukolipidoak

Zeramida + monosakaridoa (glukosa, galaktosa) Sinpleenak zerebrosidoak dira .
Konplexuenak gangliosidoak, dira Zeramida + oligosakaridoak.
Hauek mintz plasmatikoetan aurkitzen dira fosfolipidoen tartean.
· b)

Esfingofosfolipidoak

Zeramidan alkohola azido fosforikoekin lotzen da eta azken hau Etanolamina edo kolinarekin. Horrela sortzen dira nerbio ehunetan Mielinazko zorroak kinada bizkorrago mugitzeko.

ARGIZARIAK

Kate Luzeko gantz azidoen esterrak dira . Giroko Tº solidoak dira eta bi Alde hidrofoboak dituzte horregatik balio dute iragaztezinak bihurtzeko Eta babesteko. .
Ezagunena erleena Palmitiko gantz azidoen esterrak Dira , lanolina ardi ileko gantza espermazeti olioa kaxalotek sortua . Orokorrean intsektuen exoeskeleto, luma hileetan e.A aurkitzen da Animalietan eta landareetan hosto, fruitu eta loreetan ere aurkitzen da.
Kolesterol mota asko ote? Denak kaltegarriak?
Kolesterola modu Desberdinez garraia daiteke odolean . Hidrofoboa denez ezin da odoletik Garraiatu inguru urtsua delako, horretarako lipoproteinak beharko ditu Bere garraioan . Lipoproteina hauen baitan kolesterola pilatu egingo da Arteriatan edo eliminatu egingo da. Ona da HDL, uzten duena kolesterola Eliminatzen, eta txarra aldiz , LDL izena du.
75% - 80% garraiatzen Da LDL bidez, eta geratzen den 15% o 20 HDL. Odoleko analisitan bi Datuak agertuko dira eta komeni da LDL ahalik eta baxuena izatea eta HDL Berriz altua..

4. GAIA - PROTEINAK

Definizioa

Proteinak

Lotura peptidiko bitartez elkarturiko aminoazidoen polimeroak dira :
-Oso konplexuak dira
-Uraren ondoren, molekula ugarienak dira.
- C, H, O, N bitartez eratuak orokorki eta neurri txikiagoan S
-Molekula espezifikoak dira eta izaki bakoitzaren berezitasunak azalduko ditu informazio genetikoa adieraziz.

Aminoazidoak

Proteinen monomeroak dira . Izaki bizidun guztiak 20 aminoazidoz osaturik daude..
Amino taldea
Azido taldea
Erradikal desberdina aminoazido bakoitzean
Proteinen sailkapena R-ren baitan :
I:

Apolarrak

R= kate hidrokarbonatua
II:

Polarrak

R= alkohola edo tiol taldea
III:

Polarrak azidoak

R= Karboxilo bat baino gehiago
IV:

Polarrak basikoak

R= beste amino gehiago dituenak
Lotura peptidikoa: Sortzen da erreakzionatzen duenean aminoazido baten azido taldea eta beste aminoazidoen amino taldea

Ezaugarriak:

- Lotura kobalente oso sendoa da
- Funtzionatzen du lotura bikoitza bat bezala biratzeko aukerarik gabe
- C eta N atomoekin lotuta dauden atomoak plano berean daude beti.

Proteinen egitura

Primaria

Aminoazidoen ordena edo sekuentzia adierazten du lotura peptidikoz elkartuta .
Helize a H zubiak kate polipeptidiko barnean

Sekundaria

Konfigurazio b Bi kate desberdinen artean H zubiak
Alde irregularrak

Tertziaria

Forma espazial hau sortzen da aminoazido batzuk sortzen dituzten tolesturan bitartez prolina, serina, isoleuzina.
Egonkortzen dira hurrengo loturen bitartez:

-Hidrogeno zubiak

-
Elkarrekintza elektrostatikoak ( azido, base)
-

Zubi disulfuro bitartez

Kuaternaria

Aminoazido kate desberdinen elkartea da makromolekula proteikoa sortuz.

Proteinen propietateak

Disolbagarritasuna: Egitura 3ª arabera izan daitezke disolbagarriak (globularrak) edo Disolbagaitzak (zuntz formakoak). Disolbagarriak direnak makromolekulak Izateagatik egon daitezke sol edo gel eran.
Desnaturalizazioa: Egitura 3ª aldaketa itzulgaitza da.Eta honek suposatzen du proteina horrek duen funtzioa erabat galtzea.
Espezifikotasuna: Aminoazido sekuentziak desberdinak dira espezie desberdinetan eta indibiduo desberdinetan ere.

Funtzio biologikoak:

-Entzimatikoa

Erreakzio guztiak katalizatzen dituzte.

-Defentsa

Antigorputz guztiak proteinak dira .
-Erregulatzailea (Hormonak): Intsulina (peptidoa) glukosa erregulatzen du.

-Mugimendua:

Aktina eta miosina zuntzak muskuluetan
-

Garraioa

Hemoglobina (oxígeno).

-Egiturazkoa

Eskeletoen proteinak.
-

Erreserba

Albumina (arrautzaren zuringoa )

-Homeostatikoa

PH erregulatzen du zeluletan.

PROTEINEN SAILKAPENA

1

. HOLOPROTEINA

Bakarrik aminoazidoz osaturikoak .
2.

HETEROPROTEINAK

Zati proteikoa + zati ez proteikoa dute , azken hau “multzo prostetiko” izenez ezagutzen d

HOLOPROTEINAK

Globularrak



Prolaminak

Zeína (artoa),gliadina (garia ), hordeína (garagarra)


Gluteninak

Glutenina (garia), orizanina (arroza).
 Albuminak:Seroalbumina (odola), oboalbumina (arraultza), laktoalbumina (esnea)


Hormonak

Intsulina, hazkuntza hormona, prolaktina, tirotropina


Entzimak

Hidrolasak, Oxidasak, Ligasak, Liasak, Transferasak..E.A.

Zuntzezkoak

 Kolagenok: ehun konjuntibo eta kartilagoetan.
 Keratinak: Hile, luma. Adar eta azkazaletan.:
 Elastinak: tendoi eta odol hoditan
 Fibroínak: Setazko haritan (armiarma , intsektu)

HETEROPROTEINAK

Glukoproteinak

 Ribonukleasak
 Mukoproteínak
 Antigorputzak
 Hormona luteinizatzailea

Lipoproteinak

 Odoleko lipidoen garraiorako HDL et LDL

Nukleoproteínak

 Kromatinako Nukleosomak
 Erribosomak

KromoproteinaK

 Hemoglobina, hemozianina, mioglobina,02 garraiorako
 Zitokromoak , elektroien garraiorako.
Proteina motak funtzioaren baitan

Egiturazkoak

 glukoproteinak mintzak osatzen .
 histonak kromosomak osatzen
 kolagenoa, zuntzezko ehun konjuntiboan.
 elastina, ehun konjuntibo elastikoan.
 Keratina epidermian.

Entzimatikoa

Ugarienak eta bereiztuenak. Erreakzio kimikoen biokatalisatzaileak dira .

Hormonala

 Intsulina eta glukagona
 Hazkuntza Hormona
 Caltzitonina


Hormona tropikoak

Defentsakoak

 Inmunoglobulina
 Trombina y fibrinogeno

Garraioa

 Hemoglobina
 Hemocianina
 Citocromos

Erretserba

 Ovoalbúmina, arraultzaren zuringoan
 Gliadina, garien garauan
 Laktoalbumina, esnetan
1

.- AZIDO NUKLEIKOEN KONPOSIZIOA

Biopolimero hauek nukleotido izeneko monomeroz daude osatuta.
Nukleotidoak osatuta daude hurrengo konposatuekin:
a) Pentosa bat izan daiteke D-ribosa ARN-n; edo D-2- desoxirribosa ADN-n
b)Base nitrogenatua izan daiteke :
- Purika :Guanina (G) eta Adenina (A)
- Pirimidinikoa, Timina (T), Zitosina (C) eta Urazilo (U)
C) Azido fosforikoa, azido nukleikoetan bi pentosa elkartzen ditu azido Honek lotura fosfodiester bitartez. Lotura hau eraikitzen da pentosa Baten C-3´ ( 3. Karbonoa) eta beste pentosa C-5´ 5. Karbonotik
Pentosa + base nitrogenatua nucleósidoa da eta lotura –glucosidikoa dute.
-Pentosa erribosa denean erribonukleosidoa izango dugu . Hauen base nitrogenatuak adenina, guanina, zitosina eta urazilo dira .
- Pentosa desoxirribosa denean, desoxirribonukleosidoa dugu ., Hauek Dituzten base nitrogenatuak : adenina, zitosina, guanina eta timina dira
2.-

Azido nukleiko motak

Azido nukleikoak nukleotidoen polimerizazioz sortzen dira , eta hauek lotuko dira beti :
3´-pentosa-5´-fosfato---3´-pentosa-5´fosfato-----
Molekula bakoitzak orientazio berezia du katea horregatik 5´ 3´ izaten da
Egituraren baitan bi eratako azido nukleikoak daude :
a) Azido desoxirribonukleiko edo ADN edo DNA
b) Azido ribonukleiko edo ARN edo RNA
3.- AZIDO DESOXIRRIBONUKLEIKO
EDO ADN EDO DNA
A.- EGITURA.
Desoxirribonukleotido Ugari lotuaz sortzen dira . ADN molekula gehienak bi kate Antiparaleloak dituzte ( bat 5´-3´eta bestea 3´-5´) base nitrogenatuak Euren artean lotuko dira H zubi bitartez.
Adenina eta Timina artean 2 hidrogeno zubi daude eta zitosina eta guanina artean 3 hidrogeno zubi.
ADN informazio genetikoen eramailea da , esan daiteke beraz geneak ADN-z osaturik daudela.

ADN-REN EGITURA PRIMARIOA

Desoxirribonukleotido kate baten sekuentzia da . Informazio genetikoa gordetzen da nukleotidoen orden berezietan.
ADN REN EGITURA SEKUNDARIOA
Helize Bikoitza da egitura hau. Informazio genetikoa gordetzeko eta ADN-ren Bikoizketa nolako mekanismoekin ematen den Watson eta Crick, ek asmatu Zuten oinarrituz :
- X izpien difrakzioz Franklin eta Wilkins-ek egindakoa
- Chargaff, ek bilatutako baseen baliokidetasunean oinarrituz : adenina Eta guaninan baturak timina eta zitosinen baturan berdina omen zen Ikertu zuen A+G = C+ T
Kate bikoitza da, dextrogira edo lebogira, ADN motaren baitan. Bi kate osagarriak dira zeren kate bateko adenina Beste kateko timinarekin lotzen da eta kate bateko zitosina beste kateko Timinarekin. Bi kateak antiparaleloak dira zeren 3´denean kate baten Hertza besteen hertza 5´izango da .ADN hiru modelo desberdin daude , Baino B modeloa da ugariena eta Watson eta Crick-ek behatu zuena.

ADN REN EGITURA TERTZIARIOA

Honek Esplikatzen du nola pilatzen du hainbeste informazioa leku hain txikian . Desberdina da prokariota eta eukariotatan. A) Prokariotatan tolestu Egiten da superhelize bat bezala eta proteina gutxiekin elkartuz. Horrela da baita ere mitokondria eta plastoetan.
b) Eukariotatan Paketatzea konplexuagoa eta sendoagoa da eta horretarako behar ditu Proteina basikoak histonak . Elkarketa hau ADN + proteinak kromatina Izenez ezagutzen da. Kromatinan antolaketa maila desberdinak ikus Daitezke .
- Nukleosoma -Perla goilarea - Fibra kromatinikoa- Bukle radialak - kromosoma.
B.- ADN REN DESNATURALIZAZIOA .
Tenperatura Lortzen duenean ADN-ren urtze puntura iristea agitazio termikoa gai da Bi kate banantzeko eta desnaturalizazioa lortzeko.Prozesu hau Atzeragarria da zeren Tº jaistean berriro elkartzen dira kateak .H Zubiak apurtzen dira baino ez fosfodiester lotura kobalenteak kate Barnean daudenak.
ADN ren desnaturalizazioa pH aldaketekin ere gerta daiteke.
Poliki hoztuz renaturalizatu daiteke.

4.ARN EDO AZID0 ERRIBONUKLEIKO

A.- EGITURA

Erribonukleotido Ugariz eta fosfodiester loturaz ( 5´-3´norantzan) elkarturiko Makromolekula da .Kate bakarrez osaturik daude Reobirusa ezik hemen ARN –k kate bikoitza bai du. ARN ren egitura primarioa
Hemen ADN n bezala nukleotidoen base sekuentzia eta ordena adierazten da ..

ARN ren egitura sekundarioa

Batzuetan kate berean zati batzuk daude osagarriak direnak eta parekatzen direnak.

ARN ren egitura tertziarioa

Tolestu egiten da egitura irudiak sortuz.
B.-

ARN REN SAILKAPENA

Sailkatzeko kateen pisu molekularra izaten da kontuan .
Sedimentazio abiadura desberdina izango da pisu molekularren baitan , eta neurtzen da SVEDBERG (S) izeneko unitatean.

ARN MEZULARIA (ARNm)

Hurrengo ezaugarriak ditu:
- Egitura primarioak duten kate luzeak.
- Mezularia deitzen zaio informazio nahiko garraiatzen duelako proteinen sintesirako.
-ARNm Bakoitzak informazioa du proteina konkretu bat sortzeko.
- Bere bizitza motza da .
a)Prokariotatan 5´ hertzean trifosfato multzoa du
b) Eukariotatan 5´ hertzean metil-guanosina multzoa du trifosfato ari lotuta eta 3´hertzean poli-A du.
Eukariotatan ere bereiz daitezke :
- Exonak , proteinak kodifikatzeko base sekuentziak
- Intronak, informazio gabeko sekuentziak .
ARNm honek heltze fasea behar izaten du intronak eliminatuz Funtzionatzen hasterako. Heltze baino lehen ARNm izena zera da :ARN Heterogeneonuklearra (ARNhn ).
ARN RIBOS0MIKO (ARNr)
Bere ezaugarriak dira :
- ARNr bakoitzak tamaina desberdina du eta egitura sekundario eta tertziarioa ditu.
- Erribosomaren subunitatearen osagaia da proteina askokin lotzen denean .
- Erlazioa dute proteinen sintesiekin.
ARN NUCLEOLAR (ARNn)
Bere ezaugarri nagusiak :
- Nukleoloan sortzen da .
- 45 S-ko molekula bat du eta ARNr, desberdinak sortzeko erabiltzen da .
ARN GARRAIATZAILEA(ARNt)
Bere ezaugarriak dira :
- Tamaina txikiko molekulak dira .
- Leku batzuetan egitura sekundarioak ditu , eta ez dagoen lekuetan bukle batzuk sortzen dira , hiruhostokoen itxura hartuz.
- Tolesturak hain konplikatuak dira egitura tertziarioa ere lortzen dutela.
- Bere misioa da Aminoazidoekin lotu et garraiatu ARNm raino, proteinak sortzeko.
ARNt zein lekuan kokatu behar den ARNm daki antikodoi batei esker eta ARNm dauden osagarriak kodoia osatuko dute
5.- Azido nukleikoen funtzioak
Azido hauen funtzio garrantzitsuenak hauek ditugu:
-ADN ren bikoizketa
- Mezu genetikoen espresioa .
-ADN ren transkripzioa ARNm desberdinak lortzeko
- Erribosomatan ARNm itzulpena emango da proteinak sortuz.

MINTZ ZELULARRA

Sarrera

Larruazaletik At, animalien mintz garrantzitsuenak, digestio aparatuko mukosak, Birikakoak, horma zelularra , mintz nuklearra eta mitokondrialak dira
Mintz zelularrak funtzio garrantzitsua betetzen du berak kontrolatzen duelako uneoro molekula desberdinen sarrera eta irteerak.
Mikroskopio Elektroniko bidez mintz zelularren egitura ikusi da hiru geruzatan: Lipidoak erdian eta proteinak barnean eta kanpoan. .
Mintz Zelularrak erregulatzen dute uraren trukeak ioienak oxigeno eta materia Organikoa inguru barne zelularra eta kanpo zelularra artean .
Zelulen arteko trukeak:
Difusio sinplez ( ura eta oxigenoa)
Difusio erraztuaz garraiatzaile bidez ( glukosa eta aminoazidoak)

Garraio aktiboz

Zelula barnean K+ mantentzen du eta Na+ kanpoan Honek lortzen du Potentzial – barne zelula gehienetan , eta aldatzen da muskulu eta Neuronatan kinada bat jasotzen denean, kitzikaberatasuna dutelako.

Mintzaren funtzioak

Labur daitezke bi funtziotan :
1

.GARRAIOA

-Elkartrukea barne zelula eta kanpo ingurumenen artean.
2

.ERREKONOZIMENDUA ETA KOMUNIKAZIOA

- Kanpoko aldean molekula batzuk daudelako sustantzien errezeptore bezala.
Lipidoen geruza bikoitzak barrera ezartzen du barne zelula urtsua eta kanpoko inguru artean.
Zelulak Sustantzia batzuk barneratu behar dituzte ( elikagaiak) eta beste Batzuk kanporatu ( hondakinak), bere barne ingurua egonkor mantentzeko. Mintzak iragazkortasun hautakorra izaten du, uzten duelako pasatzen Molekula txikiak hidrofoboak, baino erregulatzen du beti molekula Hidrofiloen pasoa.
Molekulak mintza zeharkatzeko bi aukera dituzte : pasiboa gastu energetikorik gabe eta aktiboa gastu energetikoekin.
Garraio pasiboa. Sustantzien difusioa ematen da mintza zeharkatuz, Gradienteen alde ( asko dagoen lekutik gutxi dagoen lekura pasatuz)
·

Difusio sinplea

Eman daiteke geruza lipidikotik edo kanal proteikoetatik
o Difusio sinplea lipidotik (1). Horrela barneratuko dira lipido diren molekulak (hormona Esteroideak, anestesikoak eter, liposolugarriak diren botikak)Baita ere Sustantzia apolarrak 02, N2.
o Difusio sinplea kanaletatik (2).
Proteinak sortzen dituzten kanaletatik pasatuz izango da.Horrela Ioiak sartzen dira Na+, K+, Ca2+, Cl-. Proteina hauek zulo bat dute Baino irekita egoteko errezeptore edo ligando bat behar izaten Da.Errezeptorea dagoenean irekiko da eta bestela itxita mantenduko da. Hormonak zelula dianatan horrela eragiten dute..
Difusio erraztua (3). Molekula polar txikiak garraiatzeko balio dute aminoazido Monosakarido e.A ezin duenez lipido geruza zeharkatu beharrezkoa izaten Dute proteina garraiatzaile bat . Proteina lotzen da molekulekin eta Egitura aldatzen du molekula arrastan eramanez zelula barnera.
Garraio aktibo (4). Prozesu honetan ere mintzetako proteinak beharko dira , baino Hemen energia gastatuko da ATP molekulak mintza zeharkatzeko Hau Gertatzen da garraioa gradiente elektrokimikoen kontra ematen Denean.Horrela ematen dira Na/K, bonba eta Ca rena. Proteina honek Bonbeatzen du Na+ zelulatik kanpo eta K+ barnera. Proteina honek horrela Funtzionatzen du gai delako ATP hidrolizatzeko eta energia askatzeko Garraiorako.
Mekanismo honekin 3 Na+ kanporantz doaz eta 2 K+ Barnerantz , ATP ren hidrolisia gertatuz .Oso garrantzitsua da prozesu Hau . Animali zeluletan sorturiko ATP etatik %30 bonba honetan gastatzen Dute eta nerbio zeluletan %70

Kloroplastoen egitura

Kloroplastoak Landare zeluletan dauden organuluak dira. Bertan gertatzen da Fotosintesia, prozesu honen bitartez argi energia, energia kimikoan Eraldatzen da eta pilatzen da ATP molekula moduan eta molekula Erreduktore moduan ( NADPH) ,geroago fase ilunean gastatuko dira Molekula organikoak sortzeko.
Antolaketa mitokondrien antzeko da, baino handiagoa da eta barrunbe bat gehiago izango du, hirugarren mintza mota duelako .
Kloroplasto batek hiru mintza eta hiru konpartimentu ditu.
· Kanpoko mintza oso iragazkorra da hau.
· Barne mintza ez da hain iragazkorra eta ez ditu Tolesturak(Mitokondriakoak baditu tolesdurak). Bi mintzen artean Konpartimentu bat dago mintzen arteko espazioa espacio intermembrana. Barne mintzak inguratzen du estroma izeneko espazioa eta bertan daude Erribosomak ADN, ARN motak, almidoia eta lipido tantak.
· Mintz Tilakoidala, da hirugarren mintza mota zaku zapalak dira tilakoide, Izenekoak eta multzokatu egiten dira granak sortuz. Tilakoideak Konektatuta daude euren artean eta hirugarren konpartimendua osatzen Dute espazio tilakoidala

Mintz tilakoidala

Honi esker Zurgatzen da eguzki argia, bertan daudelako pigmentuak klorofilak eta Proteinak elkartuta fotosistema izeneko egiturak sortuz
Mintz honetan aurkitzen da baita ere( 2 irudian ), elektroiak garraiatzeko katea eta ATP-sintetas
Figura 3
3 irudian ikusten da nola kokatzen diren egitura hauek mintz Tilakoidean . Fotosistema II (PSII) granan kokatzen da,eta fotosistema I (PSI) eta ATP sintetasa estromarekin kontaktua du. Zitokromo b6-f, Elektroi garraiorako balio du II fotosistematik I fotosistemara.
Fotosistemak
Mintz tilakoideen unitateak fotosistemak dira. Fotosistema bakoitzak bi zati ditu:
 antena konplexua, ehundaka molekulaz eratua (klorofila eta karotenok).
 Gune erreaktiboa, klorofila a izeneko molekulak ditu honek bidaltzen ditu elektroiak garraio elektronikoen kate
Figura 4

URA

1.1. Uraren garrantzia bizidunetan:
o Likido ugariena da lurrazalean eta naturala den likidoetako bakarra.
o Izaki bizidunetan ugariena den konposatua %70 izaki bizidunetan.
o Disoluzioen ingurunea da eta bertan ematen dira erreakzio kimikoak. (2/3 n zelula barnean eta 1/3 n zelulatik kanpo).
o Ingurune ezinbestekoa da zelulabakarretan eta bizidun urtarretan.
o Erreaktiboz izaten da fotosintesian, arnasketa zelularrean eta hidrolisitan.
o Orain dela 3.600 milioi urte urak aukera eman zuen izaki bizidunen sorrerara.
1.2

.Uraren molekularen egitura kimikoa:

o Hidrogeno 2 atomoz eta oxigeno atomo batez osaturik dago (H2O).
o Uraren disoziazioz sortzen dira, baita ere, hurrengo molekulak : H30+
ioia eta OH-.
o Hidrogeno lotura : lotura honegatik molekulak lotuak agertzen dira. Horregatik agertzen da ura egoera likidoan inguruneko tenperaturan eta Beste molekula antzeko batzuk berriz gas egoerakoak dira (NH 3 )amoniako Bezala.

1.3. Kohesio indarra:

Uraren ezaugarriak indar honen eraginez izaten dira Adibidez:
o Kapilaritatea : landareetan ematen den uraren zurgapena .
o Turgentzia : eskeleto hidrostatikoak dira landareen zuztarrak.
o Tentsio superfiziala handia : zelularteko garraioan eta mugimendu zelularrean erantzule.
o Fusio eta irakite puntu altuak , ura likidoa da gure planetako inguru Gehienetan ematen diren tenperaturatan eta honek posibilitatzen du Bizitza.
o Bero espezifiko eta lurrintze bero handiak : lortzen dute Erregulatzaile termiko bezala erabiltzea ura izerdi eta landareen Lurrinketan .
o 1.4.Uraren disolbagarritasuna:
o Konposatu ionikoen disolbatzaile ona da ,sustantzia polarra izateagatik.
o Baita ere molekula polarrak gluzido e.A disolbagarriak dira uretan oxigeno % handia dutelako.
o Gutxi disolbatuko dira uretan H asko eta oxigeno gutxi duten sustantzia organikoak lipidoak adibidez.
o Sustantzia batzuek izaten dute molekulan, zati hidrofilo bat eta zati Hidrofobo bat horregatik anfipatikoak deitzen zaie sustantzia hauei.
Fosfolipidoak eta proteinak dira holakoak.
o Disolbagarriak diren proteinak disoluzio koloidalak sortzen dituzte. Ad: Odola, esnea, arraultzaren zuringoa.
1.5. Uraren Ionizazioa eta PH a:
o Ioi positiboak katioiak dira (H+) eta aioi negatiboak anioiak (OH-).
- Disoluzio azidoak pH <7___ H+ > OH- kantitate handitan .
- Disoluzio basikoak pH >7__ OH- > H+ kantitate handitan
- Disoluzio neutroak pH = 7__ H+ = OH- (1 eta 14 arteko eskalan)
o pH –k garrantzia handia du sol eta gel arteko aldaketatan eta energia lorpenean (fotosintesi eta arnasketa zelularrean).
1.6.Ura erreaktibo bezala:
o Urak erreakzionatu egiten du hidrolisitan, polimeroak apurtuz. (Digestioan garrantzi handia izango du .).
o Hidrolisian (disakaridotan).
o Lotura bikoitzari gehituz alkohol funtzioa lortzen da.
o Fotosintesian elektroiak ematen ditu karbonoa erreduzitzeko.
http://www.Um.Es/molecula/sales08.Htm
Uraren test -a duzu

LIPIDOAK

Kontzeptua

Uretan disolbagaitzak diren sustantzia organikoak, baino disolbagarriak sustantzia organikoetan, bentzenotan adibidez.
Funtzio eta egiturak oso bariatuak dituzte.

Propietate fisikoak

Koipetsuak ukituz
Distiratsuak
Urak baino dentsitate txikiagoa dute (Uretan flotatzen dute)
Bero eroale txarrak dira (Isolatzaile termikoak; Ad:.Baleet

Funtzio

Egiturazkoa

Mintz zelular guztien osagaiak dira; fosfolipido eta kolesterola bezala.

Energetikoa

Lipidoen oxidazioz energia asko sortzen da : ehun adiposoa energia erreserba eta isolatzaile termikoa.

Babeslea

Iragazkaitza bihurtzen dituzte hainbat egiturak: lumak horma zelularrak e.A.

Garraiatzailea

Odola bezalako likido organikoetan .
HDL, LDL, kolesterola garraiatzeko.
Organismoen erregultzaileak: Hormonak eta bitaminak

Tenperatura erregulatzailea

Gantzezko geruza

Saponifikazioa

Gantz Azidoak dituzten lipidoak saponifikagarriak dira base sendo batekin Xaboia eta ura lortuz.( Xaboia sortzeko gaitasuna dute )
Adibidez:
R-COOH +        NaOH                    R-COONa + H2O
Gantz azidoa + Basea                       Xaboia + Beste gaiak
Anfipatiko Izaera dute
Lipidoak Izaera anfipatikoa dute, zati bat polarra , uretan disolbagarria ( Hidrofila) eta beste bat apolarra, uretan disolbagaitza ( hidrofoboa)
0 à Zati Hidrofila (Polarra)
Ad:. Fosfolipido
à Zati Hidrofoboa (Apolarra)
Esteroideak orokorrean eta triglizeridoak erabat disolbagaitzak dira uretan , beraz ez dira anfipatikoak izango
SAILKAPENA
Acilglizeridoak
(Saponifikagarriak)
Glizerina eta gantz azidoen esterrak dira .

Motak

    Monoazilglizeridoak:
Alkohol bat esterifikatua.
              Diazilglizeridoak: Bi alkohol esterifikatuak.
              Triglizerido edo gantz neutroak: Hiru alkohol esterifikatuak
Esterifikazio erreakzioa:

Sinpleak

Gantz azido guztiak berdinak .

Mixtoak

Gantz azido guztiak desberdinak
Saponifikagarriak xaboia eta Glizerina emanez
Sustantzia anfipatikoak Triglizeridoak salbu.
Propietateak Solidoak gantz azido aseak dituenean (Seboak)
Likidoak gantz azido ez aseak dituenean (olioak)

Funtzio energetikoa

Fosfolipidoak
(Saponifikagarriak)
Fosfoglizeridoak
Mintz zelularren osagaiak dira . Glizerinan deribatuak (Fosfoglizeridoak) edo Esfingosinarenak (Esfingolipidoak)
Azido fosfatidiko eta konposatu polar baten esterrak dira ( Aminoalkohola).
Fosfoglizeridoen konposaera
2 gantz azido eta Fosforiko azidoa glizerinakin lotuta eta azido fosforikoekin lotuta aminoalkohola Mintz zelularretan geruza bikoitzak sortzen dituzte ( bikapak)
Anfipatikoak izaten dira, mizelak eratuz.

Esfingolipidoak

Esfingosina monoalkohola eta sustantzia polarra (Aminoalkohola edo Gluzidoa) elkartuz sortzen da
Esteroideak
(Ez saponifikagarriak)
Esterano. Zikloen deribatuek dira
Esteroide garrantzitsuak : Kolesterola, Azido biliarrak, hormonak , bitamina A, E, D, K e.A.