Langile mugimendu eta nazionalismoa

Enviado por Luar y clasificado en Historia

Escrito el en vasco con un tamaño de 4,89 KB

6.gaia Langileen mugimendua eta nazionalismoa Euskal Herrian (1890-1923)XIX. mendetik XX. mendera arte industrializazio sakon eta azkarra egon zen Euskal Herrian (Bizakaian hasieran eta Gipuzkoan geroago. Araban eragin txikia). Horrenbestez, herrialdeak aldaketa sakonak jaso zituen. Biztanleria asko hazi zen immigrazioarengatik (Burgos, Gaztela, Extremadura, Galizia etab), industrian lan egiteko etorri ziren eta. Baina heriotza tasak gora egin zuen, gehienbat lan baldintza txarren ondorioz, honek jaiotza tasaren gorakada ekarriz, lan egiteko eskuak behar zirelako. Egoera ikusita, ospitaleak eraiki zituzten hiri handietan. Gizarte egiturari erreparatuz, goi-klasearen egoerak hobera egin zuen, burgesek indarra hartuz. Hauek, langileak egoera penagarria utzi zituzten, eta honek langileen mugimenduarekiko pentsaera ekarriko zuena. Industrializazioak eta immigranteen etorrerak, egitura sozioekonomikoa eta, langile ugazaben arteko harreman paternalista bukaraztea egin zuen. Honek sozialismoa ekarri zuen Euskal Herrira. Bizkaian, 1886an Facundo Perezaguak lehen elkarte sozialista sortu nahi zen eta ala gertatu zen Bilbo, Ortuella ... langileen lan baldintzak aldatu nahian. Lan oso gogorra zutelako, soldatak bonotan ordaintzen zirelako, gero ugazaben dendetan erosteko. Ondorioz, soldata berriro ugazabek kobratzen zituztelako, Lanordu gehiegi, segurtasunik ez, etxebizitza txarrak ... Bestalde,1890ean sozialismoak indar handia, “greba nagusia”gatik. 10 orduko lana, eta abar lortu zituzten baina ez zen akordioa bete. Beste 4 greba egin ziren, denak oso gogorrak. 1891ean lehen zinegotzi sozialista eratu zen. Gipuzkoan berriz, mendearen bukaeran, sindikalismo sozialista indarra hartzen hasi zen Donostian eta Eibarren. Etapa moderatua, 1914ean, Indalecio Prietok gidatuak, Bilbon Sozialistak errepublikanoekin (moderatuak) batera aurkeztu ziren hauteskundeetara. Prieto Gorteetako diputatu hautatu zuten. 1917an egoera sozioekonomikoa kolokan zegoen (borrokaren arriskua), CNTk eta UGTk greba antolatu zuten. 1918-20an, langileen garaitu zuten. Primo de Riveraren diktaduran, euskal sozialisten, kolaboratu egin zuten. 1911ean ELA sortu zen, nazionalistek (langile immigranteek) sortutako sindikatua. Helburua euskal etniako ideal nazionalistak biltzea zen. Abertzaleen ustez, beraiengandik urrun zegoen. 



Anarkismoa eta komunismoa ere iritsi ziren. Anarkismoak E.Han eragin gutxi izan zuen. Perezaguak zuzendutako komunistek bereganatu zituzten sozialistak. 1921ean krisia egon zen. Lan egoerak txartu, soldatak jaitsi... komunistek ez zieten sozialistei aurre egin eta ezin izan ziren gobernuan finkatu.

Foruen defentsarako giroan sortu ziren. Nazionalismoaren sorreraren eragileak XIX. mendean EHk jasan zituen aldaketak izan ziren. Horien artean: Foruen ezabatzea: honek bi bando sortu zituen: burgesia industriala eta foruzale zorrotzak. Beste aldaketa bat industrializazio prozesu azkarra izan zen: EH industria gune garrantzitsuena bihurtu baitzen. Honekin batera, burgesia, talde dominatzaile bihurtu zen. Baita ere, immigranteak EHko kultura, homogeneotasuna kolokan jarri zuten. Nazionalismoaren bilakaera hiru garaitan bana daiteke: lehenengo etapa, 1892tik 1898ra izan zena, EAJ sortu zen. Sabino Aranak euskal kulturari eutsi nahian, Euskeldun Batzokija 1894 eta Eusko Alderdi Jeltzalea 1895an sortu zituen nazionalismoa biltzatzeko eta kapitalismoaren aurka joateko. Oinarriak honakoak zituen: lehenengoa EHren independentzia politikoa. Bestalde, erlijio katolikoa bakarrik onartzen zen, hau independentziaren aurretik betiere. Eta, euskal nekazarien iraupena aldarrikatu zuen. Bigarren etapan, 1898tik 1903ra bi gertaera izan ziren: Ramón de la Sotaren taldea EAJtan sartzen da. Moderatuagoak ziren, alderdia bitan bereiziz, moderatuak (autonomistak) eta erradikalak (independentsitak). Bestalde, S.Arana diputatu aukeratua izan zen. Hirugarren etapan, 1903-1930, II. Errepublika sortu arte EAJk eskuineko alderdi katolikoa zen. 1917an hauteskundeen ondorioz nagusitu egin zen EAJren sektoren autonomista (De la Sotarena) eta izen aldatu zuen: Comunion Nacionalista Vasca. Autonomia lotzea zuen helburu, baina 1919 alderdiaren zatiketa izan zen, batzuk independentzia nahi zuten eta aldendu egin ziren EAJ birsortuz. Primo de Rivera diktadura bukatzean berriro ere elkartu ziren EAJ bezala. Nazionalisten sektore akonfesionalek ez zuten lekua aurkitu eta ANV eratu zuten.

Entradas relacionadas: