Karlismo osoa
Enviado por Programa Chuletas y clasificado en Historia
Escrito el en 
vasco con un tamaño de 7,45 KB
Karlismo ta liberalismoaren oinarri sozialak:Karlismo:Nekazari ta eskulangileak(ipar hiritan)liberalak dakarten aldaketa ekonomikoaren aurka(industrializazioa, desamortizazioa) aberatzentzat onuragarria soilik,uste dute ta haiena txarrera.Behe kleroa,ideologikoki ta ekonomikoki liberalismoaren aurka.desamortizazioa>kalte.gerra karlista gurutzadan bihurtu liberalismoa gelditzeko.Jauntxoak(behe noblezia,lurjabe txikiak)E zaharrarekin pribilegioak dituztelako.Orokorrean nekazal edo landa giroan bizimodu tradiozionalaren aldekoak.kanpoko laguntza Errusia,austria,prusia(monarkia absolutistak)Liberalismoa:Burgesia(merkatal truketakoa)EHn argi ikusi>foruak oztopo ekonomikoa burgesiarentzat>liberalistak egin.Goiko noblezia ta goiko kleroa(jarrera pragmatikoa hartuz,agintearen alde egon nahi)Hirietako sektore asko(behe burgesia hau karlistak egingo dira 2.ta3. gerran,jabe kontserbadoreak bihurtu zirelako desamor.erositako lurrekin>mentatilate aldaketa,iraultzari beldur,orden publikoa armadaren bidez jarri nahi.Kanpoko laguntza(Portugal,FRA,BritañaH).1.Gerra Karlista1833-40(EH,Aragoi,CAT,Maestrazgoa)1.Fasea1833-37.liberalek Amezkoan galdu>karlisten eskuetan geratu(karlosek foruei zin egin,legeak eman,zigor kodea aldarrikatu,oñatiko unibertsitatea)4 hiriburuak liberalak.Karlos bilbo konkistatu nahi,hiri handiena,ospea lortzeko.espartero lutxanako batailan setioa apurtu.2.Fasea1837-40.karlistek espedizioak bidale liberal lurraldeetara(andal & madri))porrot.gerra lusatu,abantairik ez.Liberalen artean foralismo ta karlismoa bereizi(muñagorri"bakea ta foruak").Karlistak ez zuten nahi baina bi taldetan banatu:Apostolokiaok:gerra jarraitu,Trantsakzionistak:liberalekin hitzarmen1,irtenbide politiko gatazkari(Maroto jenerala)Hau esparterorekin eslkarrizketa,kontra izanda, KarlosMªisidro,Arabako ta nafarroako karlis.Marotok hauek batzuk afusilatu,errezago bakea negoziatu.1839koAbuztu31.bi jeneralak bergarako hitzarmena(besarkada)(EH gerra bukatu,CAT ta maestrazgoan jarraitu galdu arte)Karlistak Isabel II erregina onartu,liberalistek militar karlista kategoria gorse onartu ta foruak gorde BAINA liberalek 1839urriko25 legea foruak berretsi"monarkiaren batasun konsti kalterik egin gabe">Estatu liberal bateratua ta euskal foruak batu nahi>lege horrekin foruak ez ziren lege,monarkia konstituzional menpean geratu.1837ko konsti libral EHforuak aldatzeko beharra,baina aldatu gabe euskal ordezkariak entzungo zituzten>B,A,G,ordezkari liberal moderatu,"luzapen taktika",Espartero foru baimena baliorik gabe utzi,ordezkariak kontuan hartu gabe,EHn matxinadak.Espartero erreprimitu eta indarrez 1841urriko29 dekretua:Euskal foruak ezabatu(salbuespen fiskala ta soldaduzka ez egitea izan arren)Nafarroak ordezkari liberal aurrerakoiak,negoziatu zuten>1841urriko16 lege"paktatua"Nafarroa probintzia bihurtu(ez erresuma)gorteak deuseztatu,ez legegintza eskumenik ez zerga salbuespena.mantendu zuzenbide zibila ta autogobernu administratiboa.4herrialdeetan foruak ia ezabatutak,ESP gobernu liberalak estatu uniformea nahi.Dena den,EHlurraldetako aldundiek,autonomia administratiboa mantentzea lortu,honela berreskuratu E.zaharraren bitartean sistema foralak edukitako atxikipen batzuk(EHko liberal moderatuen laguntza,2.guda karlista ia ez suertatzea EHn.Esparteroren foru desagerpen erak deskontentua(karlistek traizionatuta sentitu,liberal moderatuek prozesu bortitza dela eta deskontentu)mug.armatu bat sortzeko arriskua2.Gerra karlista(1846-49):1.G.K.bukatu ondoren,intelektual batzuk(Jaime Balnes,Donosco Cortes)Karlismoaren kontserbadurismora hurbildu(tradizioa bultzatu ta iraultza liberala gelditu nahi)Gainera desamortizazioetatik lurrak eskuratu zituzten jabe ako kontserbadurismora hurbildu.Honek 2.GK bultzatu(CAT aragoi Maestrazgoa,Cabrera general K)liberalak garaile.EH ez zen egon,altxatu ziren bakarrak afusilatuak.3.GK:1868ko iraultza ta gero>karlismoaren aldeko gehiago(errepublikari eta iraultzari beldurra(CAT EH Maestr)Karlos VII tronua aldarrikatzean,arrakasta eliza,karlista,liberal asko kontserbadoreak egin,6urteko demokr aurrerakoiari beldurra.1872-73Tropa K gaizki antolatua,orokietako etab batailak galdu Serranoren aurka1873-74Nikolas Ollo(nafarra)etab jeneral K,gerrila taldeak antolatu(Santa Cruz Apaizakoa ospetsua),4 hiriburutan izan ezik nagusitu>Karlos VII ESP sartu>Lizarran jarri gortea(justizia banatu,txanponak seiluak egin,Oñatikoa ireki...)baina hiriak konkistatu nahi>bilbotik hasi(handiena),Nikolas Ollori agindu Bilbo setiatzea,hau hil zen eta K bilbo ez lortu.1874Alfontso XII etorri,indar morala liberaleei,K galdu kanpo laguntza,katoliko ta kontserbadoreen laguntza(borboi berria nahi zutelako,Sandhursteko adierazpenagatik)1875karlistak gerra galtzen,AlfontsoXII CAT Maestr konkistatu ta EHn sartu(Tolosa Iruña ta Donostin betiko garaipena)1876K penintsulatik atera,Karlos VII atzerriko bidea hartu,orduan K batzuk alderdi politiko gia(muturreko eskuinekoa,jarraitzaile gutxi baina oso erabakigarria EHko hauteskunde)K guda galdu ondorenGobernu liberala,Canovas del Kastillo dekretu 1ekin,abolitu Euskal foruak ta foru aldundiak desegin(foruak ezeztatu>ez dago lege idatzirik)derrigorrezko soldaduzka ta estatuko ogasunaren zerga estatukoarekin parekatu.Matxinadak eragozteko kontzertu ekonomikoa:Euskal aldundien tradizioko autonomi fiskala onartu>salbuespen erregimen berria.Ere aldundiek autogobernua(hezkuntza,ongintza,errepideetan..)ta baliabideak kudeatu(finantza autonomia,estatuak EHtik emakida ta kupoa jaso,baina aldundiek zergak biltzen jarraitu(zergak finkatu bildu administratu)Kontzertu ekonomikoaren bidez>aldundiak herritarrei hurbildu,EHko probintziak kalitate zerbitzuak,BAINA,Euskal industrializazioko handikiek aldundiak kontrolatu>haien interesen aldeko politika fiskala ezarri(kontsumoari zergak ipini behe klasearen kalterako ta industria produktuak desgrabatu>oligarkiaren mesederako)