Zelula atalak

1)

Zelula

T zelularra:
Izaki bizidunak osagai hauek baititu: -

Mintz zelularra

: zelula inguratzen duen egitura oso aktiboa da. Zelularen osagaiak sistematik irtetea eta galtzea eragozten du; hau da, zelulak zelula izateari uztea. Horrez gainera, zelularen barnealdearen eta kanpoaldearen arteko substantzia mugimendua erregulatzen du. -

Zitoplasma

barneko ingurune jariakorra da, kimikoki aktiboa; entzimek katalizatutako erreakzio metabolikoen bidez, energia handiko elikagaiak erabiltzen ditu, funtzio hauek betetzeko: -Zelularen osagaiak sortzea eta berritzea. -Kanpoko eta barneko aldaketei erantzutea. -Material genetikoa: azido nukleikoa: bikoizteko eta zelularen hazkuntza kontrolatzeko ahalmena duen polimero baten molekula batek edo batzuek osatzen dute, eta zlula haztea eta ugaltzea ahalbidetzen du.

Hortaz, zelula makromolekula eta organulu zelularren multzo erabat antolatuta da, eta makromolekula zein organulu horiek biziari lotutako funtzio guztiak betetzen dituzte: -Nutrizio f.: barne hartzen ditu zelulari ingurunearekin materia eta energia trukatzea ahalbdetzen dioten prozesuak. Truke hori erreakzio kimikoen bidez(metabolismoa) gauzatzen da eta bizia bermatzen du. -Erlazio f.: zelularen barneko zein kanpoko ingurunean gertatzen diren aldaketak antzemateaz arduratzen da, eta aldaketa horiei erantzun egokia ematen die, baldintza zelularrak egokiak izan daitezen eta orekatuta egon daitezen ingurunearekin (homeostasia). -Ugalketa f.: zelularen kopiak sortzea ahalbidetzen du. Prozesu hori ezinbestekoa da lurraren bizia hedatzeko.   1.1)

Teoria zelularra

XIX. Mendearen erdialdean, Matthias Schleiden alemaniar botanikariak eta Theodor Schwann eta Rudolf Virchow alemaniar medikuek teoria zelularra adierazi zuten. Teoria horren arabera, zelula izaki bizidunen unitate egiturzkoa, funtzionala, ugalketakoa eta genetikoa da. TEORIA ZELULARRA:- Egiturako u.: zelula izaki bizidun ororen oinarrizko u. Da.  -U. Funtzionala: zelula oro sistema ireki bat da. Sistema horrek materia eta energia truka ditzake inguneaekin eta bizirik iraun dezake, bizi funtzioak betez.-Ugaltze u: zelula oro aurretiko beste zelula bta zatitzean sortzen da. -U. Gentetikoa: zelula bakoitzak bere baitan daraman bere garapena eta bere funtzionamendua erregulatzeko behar duen informazo hereditario guztia, baita informazio hori zelulakumeei transmititzeko behar duena ere.

2)Antolaketa zelularra: motak: -Z. PROKARIOTA: ez dute endomintzen sistemarik eta hortaz, ez dute ez mintzez ingurutatutako barne organulurik, ez nukleorik. Peptidoglikanozko zelula pareta dute. DNA zirkularra eta biluzia da, hau da, ez dago histonari lotuta.Zitoplasmaren erregio garden eta zentral samar batean kokatuta dago; erregio hori nukleoide deritzo. Bakterioen zelulak dira. -Z.EUKARIOTA: endomintzen sistema dutenez, mintz bakun batek mugatutako organuluak dituzte eta atzuetan baita mintz bikoitz batek mugatutakoak ere (mitokondriak eta kloroplastoak). DNA lineala da, histonei lotuta dago eta kromatina eratzen du. Nukleo baten barruan kokatuta dago eta nukleo hori mintz nuklearbikoitz batek bereizten du zitoplasmatik. Zelula eukariotak bi motatakoak izan daitezke: animali z eta lanadre z. -Animali z eukariotek anabolismo heterotrofoa dute. Animaliek, protozooek eta onddok dituzte horretako zelulak. Onddoenek, gainera, kitinazko zelula pareta dute, mintz plasmatikoa kanpotik estaltzen duena. -Landare z eukariotek anabolismo heterotrofoa dute. Landareen eta algen

zelulak dira. Zenbait desberdintasun dituzte (fotosintesiaz arduratzen da) eta oso bakuolo garatuak dituzte. Horrez gainera, ez dute ez zentrosomarik, ez lisosomarik; eta zelulosazko zelula pareta dute, mintz plasmatikoa kanpotik inguratzen duena.

Z: EUKARIOTAK: Prokatiotak baino handiagoak eta konplexugoak dira. DNA nukleoa osatzen duen mintz batez inguratuta.  
Organulu ugari (3 motatakoak): mintz gabeak (erribosomak, zentrioloak, mikrotubuluak) mintz bikoitz batez inguratuak (nukleoa, mitokonrioak, kloroplastoa) mintz bakar batez inguratua (lisosomak, baluokoak, e. Endoplasmatikoa, golgi aparatua).