Posizio gerra

1-Gerren bilakaera: 1914ko ekainean Austria-Hungariako artxidukea eta haren emaztea hil egin zituzten Sarajevon eta uztailean gerra deklaratu zion Austria-Hungariako Inperioak Serbiari. Geroago hainbat herrialde gerran sartu ziren: Errusia, Frantzia eta Erresuma Batua Serbiaren alde eta Alemania, Otomandar Imperioaren sostenguarekin geroago, Austria-Hungariaren alde. Italiak bere burua neutral agertu zuen. Sozialistak, bakearen alde jardun nahi bazuten ere ahaleginek porrot eginda utzi zioten.Erabateko gerra: 1914:Tximista-gerraren edo ziztu biziko gerraren porrota: Mendebaldeko frontean gertatu ziren borrokarik bortitzenak. Ekialdeko frontean Alemaniako jeneralek geldiarazi zuten Errusiaren aurrekada. 1915-1917:ez atzera, ez aurrera: Verdungo Gudua Alemaniak leherrarazi zuen arren, Frantziari bezain garestia gertatu zitzaion. Italia aliatuen alderdian sortu zen. 1917:oreka galdurik: Estatu Batuak Erdialdeko inperioen mesedetan sartu zen:-hegoaldean, italiar frontea txikitu zen.-Errusiako frontean, berriz, Iraultzen ondorioz, Tsarrak abdikatu zuen; Leninek armistizioa sinatu zuen. Ekialdean zein mendebaldean, aldaketa 1918:Urtearen hasieran Errusiak uko egin zion borrokari. AEBko Wilsonek herriei autodeterminatzeko zor zitzaien eskubidean oinarrituta, bakea nahi zuela adierazi zuen,ordea,garaitzeko grinak tinko zirauen. Alemaniak tropa gehientsuak mendebaldera igaro zituen.Aliatuen garaipena:Alemaniak azken lau erasoaldi jaurti zituen,baina erreserbak agortu zituen. Alemaniak atzera egin zuen.Azaroaren 11n armistizioa onartu zuten.

2-Gerraren ondorioak geopolitikoan:Europako mapa berria: Urtebeteko epean lau inperio hondatu ziren, banan-banan:Errusia,Turkia,Otomandarra,Austria eta Alemania. Parisen 1919an konferentzia bat bildu zen. Garaituriko herrialdeak baztertuak zeuden. Wilson iparramerikarrak, Europa herrien autodeterminazioan oinarrituta berreraiki nahi zuen. Hitzarmen nagusia Versaillesen sinatu zen Alemaniarekin. Rhin osoa hamabost urtez okupatuta egon zen. Kolonia germaniako garaileen artean banatu ziren,eta Alemaniak gerrako hondamendiak ordaindu beharko zizkien aliatuei,beste itun batzuk ere sinatu ziren: Austria Bulgariarekin eta Hungaria Turkiarekin mugatuak izan ziren. Esloveniarrek, kroaziarrek eta serbiarrek Estatu berria(Jugoslavia) sortu zuten eta txekiarrak eta eslovakiarrak Txekoslobakia. Nazioen Elkartea(NE) sortu zen estatuen arteko liskarrak bake-giroaz konpontzeko helburuarekin. Arazoak azkar asko agertu ziren eta Alemania ez zegoen batere gustura. Nazio asko zeuden onarturik hainbat estatutan. Italiak “garaipen herrentzat” hartu zuen amaiera.Bake akastunaren zergatiak:Irabazleen iritzi eta interesak arras desberdinak ziren. NEan sartzearen kontra azaldu zen, Europako zorrak ezabatzeari uko eginez, Kontinente Zaharraren ahulezia bultzatu zuten.Hitzarmenak eta Ekialde Erdiakoa: 3 kontinenteren elkargune, potentziek gutiziatua, nazio- eta erlijio-korronte askok zeharkatua, egungo Ekialde Erdikoa Sevresko Itunean sortu zen 1920an.Turkiaren sorrera: Mustafa Kemalek sultana kanporatu eta jeneralen esku utzi zuen boterea.Greziarren kontrako gerra latzari ekin zion(1910-1923). Bere lurraldean zeuden gainerako herri guztiei adierazpen- eta bizi-aukera guztiak errotik kendu zizkien.Nazio-arazo konponezinak:Armenia baturik geratu zen.1915ean, sekulako genozidioa(milioi bat lagun hilda) pairatu zuen turkiarren eskutik. Errepublika independente sortu zen eta laister desagertu egin zen. Kurdu musulmanak autonomia proiektua ez zuten sekula gauzatu. 1917an, Erresuma Batuaren izenean, lurrak erosten hasi ziren Palestinan juduak biltzeko helburuarekin.Potentzia handien jokaera:Britania Handiak arabiarrei erresuma handia osatzeko aukera eskaini zien;Frantziaro berriz, proposatu zion probintzia arabiarrak banatzea.Ekialde Erdikoan, berebiziko interesak: Britania Handiaren politikak Indietako ibilbidea Itsaso Gorria eta Arabia-Persiako golkoa,kontrolpean mantentzen zuen helburu. Irango eta Irakeko putzuak “British Petrolium” kompainiak ustiatzen zituen.Petrolio konainia frantsesak “Turkish petrolium” bereganatu zuen.