Nutrizio autotrofoa

IZAKI BIZIDUNAK:

DEFINIZIOA, FUNTZIOAK ETA ANTOLAKETA MAILAK

DEFINIZIOA

Izaki bizidunak definitzeko modu bat Haiek egin ditzaketen funtzioen bidezkoa da. Hain

zuzen ere, elikatu, elkarren artean Erlazionatu eta ugaldu egiten diren izakiak dira izaki

bizidun. Hiru funtzioak ezinbestekoak Dira.

Izaki bizidunen ezaugarriak:

- Ingurunetik energia eta materia Hartu, eraldatu eta, gero, hondakinak

kanporatzen dituzte.

- Barne inguruneko orekari eusteko gai Dira.

- Ugaldu eta haien antzeko beste egitura batzuk sortzen dituzte.

- Garatu eta hazi egiten dira.

- Inguruneko estimuluak eta aldaketak Antzeman eta haiei erantzuten diete.

- Beste organismo batzuekin Erlazionatzeko gai dira.

iZAKI BIZIDUNEN FUNTZIOAK

Nutrizioan, izaki bizidunen eta Ingurunearen artean materia eta energia trukea

gertatzeko prozesu guztiak biltzen Dira. Materia eta energia hori esker, organismoak

aktibo jarraitu ahal izango du, bai eta Etengabe galdutako zelulak berreskuratu,

organismoari hazteko aukera eman dion Materia gehiago hartu eta lekualdatzeko

beharrezkoa Den energia sortu ere, besteak beste.

Nutrizioaren atalik funtsezkoena Metabolismoa da; hau da, zelulen barruan gertatzen

diren erreakzio kimikoak.

Oinarrizko bi modu daude nutrizio Funtzioa egiteko: nutrizio autotrofoa, kanpotik

hartzen den materia, alegia, Mantenugaiak, guztiz ez-organikoa denean; eta heterotrofoa,

materia neurri batean organikoa denean.

Nutrizio autotrofoak honako prozesuok Hartzen ditu barne: egitura kimiko bakuneko

mantenugai ez-organikoak xurgatzea edo hartzea; Mantenugaiak zeluletara garraiatzea

prestatzeko aldez aurretiko prozesuen Beharrik gabe; metabolismoa edo mantenugai

horiek kimikoki eraldatzea; eta Metabolismoan sortutako hondakin produktuen iraizketa

edo kanporatzea.Nutrizio heterotrofoak, Berriz, prozesu hauek hartzen ditu barne: ingestioa, hots,mantenugai Ez-organikoak eta organikoak irenstea edo hartzea; mantenugaien digestioaedo Prestaketa; garraioa (zirkulazioa); metabolismoa; eta iraizketa.Bi ugalketa Mota dira oinarrizkoak, eta bakoitzak berezko ezaugarriak ditu: Ugalketaasexuala, agamikoa edo begetatiboa eta ugalketa sexuala, gamikoa edo Sortzailea.Ugalketa asexualak ez du zelula sexualek edo gametoek parte Hartzerik behar. Ugaltzeprozesua oso bakuna da: banako batengandik atal bat Askatzen da, eta atal hori besteizaki bat bihurtzen da, genetikoki Progenitorearen berdina.

Ugalketa sexuala, berriz, horretan Espezializatutako zelulen bidez egiten da. Zelula

horiek gametoak dira eta, oro har, Espezie bereko baina sexu desberdineko bi

gurasoenak izaten dira. Gametoak Ernalketan elkartzen dira eta zigotoa sortzen dute.

Gero, zigotoa garatu eta garatu egingo Da, beste banako bat sortu arte. Bi izakien

material hereditarioa konbinatzen Denez, ugalketa sexualak genetikoki desberdinak direnbanakoak sorrarazten ditu.

iZAKI BIZIDUNEN EGITURAZKO ANTOLAKETA.

ANTOLAKETA MAILAK

izaki bizidunen funtzioak antolaketa Maila handiko egitura berezi batzuei esker gertatzen dira. Organismo guztietan dauden Egitura bizidunik bakunenak zelulak dira. Zelulakorganulu izeneko egituraz osatuta Daude; organuluak dira, esaterako, erribosomak,bakuolak, mitokondriak eta abar. Organuluek funtzioak egiten laguntzen dute. Haienkonposizioa aztertuko bagenu, molekula Organikoz (gluzidoz, lipidoz, proteinaz eta azidonukleikoz) eta molekula ez-organikoz (uraz eta gatz mineralez) osatuta daudela ikusiko

genuke. Biomolekula edo berehalako Osagai horiek, bere aldetik, atomoz edo elementu

kimikoz osatuta daude. Elementu horiek Elementu biogenikoak edo bioelementuak dira.Azkenik, izaki bizidunak osatzen Dituzten atomoak, atomo guztien modura, partikula

subatomikoz osatuta daude (protoiz, Neutroiz, elektroiz…)

BIRUSAK

Birusak (latinezko virus hitzetik Eratorria, toxina edo pozoi esan nahi duena) partikulamikroskopiko iragazgarriak dira. Beren Egituran proteinazko kapside batek azidonukleikoa biltzen du, hau DNA edo RNA Izan daitekeelarik.Birusek ez dute beren kabuz ugaltzeko Gaitasunik eta zelula bizidunak inbaditzendituzte. Beren makinaria metabolikoa Erabiltzen dute bere material genetikoa erreplikatuahal izateko, honela jatorrizko Birusaren kopia asko sortuaz. Prozesu honetan datzabirusen gaitasun suntsitzaileak, zelula Inbadituari suntsitu arte kalte egin baitiezaioke.Halere, birusek 40 bat egunetan iraun Dezakete ostalariren batean ugaldu gabe. Birusbarneko azido nukleikoa erreplikatu eta Birus berriak sor daitezen, ezinbestekoa dazelula bizi bat inbaditu (ostalaria), Eta bere egitura eta entzimak erabiltzea, horrela,birusak ondorengoak izan ditzan. Ondorioz, birus asko eta asko patogenoak dira,bakterio, landare eta animalietan Gaixotasunak eragiten dituztelakoIzaki bizidunak 3Ezagutzen diren gaixotasun asko birusek Eragiten dute: A eta C hepatitiak, errabia,gripea, elgorria, HIESa, poliomietitisa, sukar horia…