Klimaren Elementuak eta Faktoreak

Klimaren Elementuak

1. Intsolazioa eta Hodeitza

1.1. Intsolazioa

Lurraren gainazalak jasotako eguzki-erradiazioaren kantitatea da. Espainiak 2.000 eguzki-ordu baino gehiago ditu urtean, baina alde handiak daude bazter batetik bestera:

• Kantauri itsasoko ertzean, adibidez, intsolazio gutxiago dago.
• Penintsularen hego-ekialdean eta Kanaria uharteetan, aldiz, intsolazio handia dute.

1.2. Hodeitza

Zerua hodeiez gutxi-asko estalita ageri den atmosferaren egoerari esaten zaio. Espainian:

• Kantauri itsasoko ertza da hodeitza handieneko eremua.
• Guadalquivir ibaiaren harana, Atlantikoaren hegoaldeko kostaldea eta Kanarietako zenbait eskualde dira hodeirik gabeko egun gehien dituzten lurraldeak.

2. Airearen Tenperatura

Aireak duen bero-maila da. Gradu zentigradutan (ºC) neurtzen da termometroarekin. Mapetan, isotermekin irudikatzen da.

Tenperaturan eragina duten faktoreak

• Latitudea: Tenperaturak jaitsi egiten dira iparrera egin ahala, eguzki-izpien perpendikulartasuna murriztu egiten baita.
• Itsasoaren eragina: Kontraste termikoak leunagoak dira kostaldean, eta bortitzagoak barnealdean.
• Altitudea: Altueran gora egin ahala, tenperaturak jaitsi egiten dira.

Tenperatura-adierazleak

1. Urteko tenperatura-bitartea: Hilabeterik beroeneko tenperaturaren eta hotzenekoaren arteko aldea da.
2. Izotzaldiak: Airearen tenperatura 0ºC-tik jaistean gertatzen dira. Aireak duen ura izoztu egiten da, eta izotz modura pilatzen da.

3. Hezetasuna

Airearen lurrun-kantitatea da. Itsasoarekiko hurbiltasuna eta tenperatura dira hezetasuna egotearen gakoak; tenperatura zenbat eta handiagoa izan, hezetasuna orduan eta txikiagoa izango da.

4. Presioa eta Haizea

4.1. Presioa

Penintsulan, goi-presioak izaten dira nagusi neguan, eta behe-presioak udazkenean eta udaberrian. Udan, goi-presioak izaten dira lurra berotzen delako.

4.2. Haizea

Aireak Lurraren gainazalarekiko egiten duen mugimendu horizontala da. Presioen arteko aldeen ondorioz sortzen da, eta beti mugitzen da goi-presiotik behe-presiora.

5. Prezipitazioak

Hodeietatik Lurraren gainazalera bai likido modura eta bai solido modura erortzen den ura da. Milimetrotan edo metro koadro bakoitzeko litrotan neurtzen da.

Aireak duen uraren lurrunak gora egiteak, hozteak eta kondentsatzeak eragiten ditu. Hiru motatakoak izan daitezke:

• Orografikoak
• Konbektiboak
• Fronte-prezipitazioak

Prezipitazioetan eragina duten faktoreak

1. Latitudea eta kokapena: Urtearen joanean depresioak eta antizikloiak nagusi izatea eragiten dute.
2. Itsasoaren irekitasuna: Itsasoaren eraginpetik kanpoko lurraldeetan, neguko hotzak antizikloiak eratzea errazten du; udako beroak, airearen kondentsazioa zailtzen du.
3. Erliebea: Altueran gora egin ahala, prezipitazioak ugaritu egiten dira; mendi artean dauden inguruetan, prezipitazioak urritu egiten dira.

6. Idortasuna (Ariditatea)

Lurzoruaren nahiz atmosferaren ur nahikoa ez dagoenean gertatzen den egoera da.

Idortasuna neurtzeko indizeak

• Hileko idortasuna neurtzeko, Gaussen indizea erabiltzen da. Hilabete bat idorra da, baldin eta 2T ≥ P bada (hau da, hilabete horretako batez besteko tenperaturaren bikoitza mm-tan erregistratutako prezipitazio-kopurua baino handiagoa edo berdina bada).
• Idortasun orokorra neurtzeko, De Martonneren indizea erabiltzen da: I = P / (T + 10). (Prezipitazioen guztizkoa urteko batez besteko tenperaturaz zatitu eta horri hamar batu.)

Idortasun mailak

• Hezeak (30etik gorakoak)
• Erdihezeak (30-20)
• Erdilehorrak (20-10)
• Estepakoak (10-5)
• Basamortukoak (5-0)