Inperialismoaren Faktoreak

Inperialismoa 🡪 herrialde batek beste herrialde batzuetan hartzen duen nagusitasuna adierazten du.

Herrialde konkistatzailea metropolia da. Konkistatutako lurraldeak koloniak dira.

1870an inperialismo forma berri bat sortu zen.

Lehen protagonistak: Erresuma Batua eta Frantzia izan ziren.

Gero, beste herrialde batzuk batu zitzaizkien: Alemania, Italia etc.

Potentzia hauek munduren zati handiena konkistatu zuten.

Faktore Ekonomiko eta Demografikoak

F. Ekonomikoak

Europako herrialdeek kapitalak inbertitzeko eremuak behar zituzten, lehengai merkeak eskuratzeko eta industriako produktuak saltzeko tokiak.

Toki horiek kolonia berrietan aurkitu zituzten.

F. Demografikoak

Europako biztanleria kolonietan aurkitu zuen finkatzeko aukera.

industria Iraultzak lekualdatzea erraztu zituen, garraiobide azkarragoak eta eraginkorragoak garatu ziren.

F. Erlijiosoak

Eliza katolikoaren eta protestantearen misiolaritza garratzi handia izan zuen. Ehunka misio sortu ziren: Asia, Afrika eta Ozeania.

F. Politikoak

Hedapen inperialistak eskakizun estrategikoen arabera egin ziren.

Potentziek nazioarteko prestigioa handitzea nahi zuten, eta nazio-sentimendua finkatzea.

F. Ideologiko eta Zientifikoak

Mendebaldean, ideología arrazistek indar handia zuten, konbentzituta zeuden arraza zuria hobea zela eta horrek eskubidea eman ziela beste herri batzuetan nagusitzeko. Herri horiek zibilizatzeko betebeharra zutela uste zuten. Geografia elkarteak sortu ziren.

Lehen Mundu Gerraaren Jatorria

XIX. mendearen azken herenean eta XX. Medearen hasieran, Europan bloke militarrak osatu ziren: Aliantza Hirukoitza eta Entente Hirukoitza.

BISMARCK-EN ALIANTZAK ETA BAKE ARMATUA:

-Alemania bateratu zen. Kantzilerrak aliantza-sistema bat asmatu zuen Alemania, Austria eta Errusiaren artean. 2 helburu nagusi:- Frantzia isolatzea: etsai potentzial bihurtu zuen.-Balkanetako oreka mantentzea. Gatazka bat sortu zen.

-Helburu horiek lortzeko, akordioak egin zituen beste potentzia batzuekin: -Aliantza Bikoitza Austria-Hungariarekin -Hiru Enperadoreen Ententea Austria-Hungariako Inperioarekin eta Errusiar Inperioarekin.

BAKE ARMATU

2 ezaugarri izan zituen:-Europako potentziak bi bloke militarretan bildu ziren: Alemania, Austria eta Italia Aliantza hirukoitza. Errusia, Erresuma Batua eta Frantzia entente hirukoitza

-Elkarrekiko beldurrak armamentuen norgehiagokoa ekarri zuen.

-GERRAURREKO KRISIA:Lehengo iraultza fokua🡪 kolonieako auziak izan ziren. Potentzia tradizionalek ez zieten jaramonik egin estatu berriei eta bigarren planoan utzi zituzten.

Marokon hainbat gatazka egon ziren🡪 gerra bat ekiditzeko Algecirasko konferentzia egin zen. Potentzia tradicional ( Erresuma batua eta frantzia) Vs. Estatu berria (Alemania eta Italia)

Biagrren tentsio-fokua 🡪 ekialdeko auzia izan zen. Otomandar inperioa gainbehera zihoan:

· Errusiak🡪 eslaviar estatuak babesten zituen. - Austria

- Bosnia-Herzegovina 🡪Austria-Hungariako inperioa anexionatzeak-Bulgariaren zati handi bat inguruko herrialdeen artean banatzeak ekarri zuen.

-1914KO UDAKO KRISIA:Frantziako Fernando artxidukea eta emaztea hil zituztenenan:

🡪 Austriak ultimatuma proposatu zion Serbiari, baina Serbiak ultimatuari uko egin zion, azkenean gerra piztu zen.

Orduan, -Alemaniak gerra deklaratu zion Errusiari, eta ondoren, Frantziari. --Erresuma Batuak gerra deklaratu zion Alemaniari.

AZKENEAN: Aliantza Hirukoitza apurtu zen eta LEHEN MUNDU GERRA hasi zen.

Lehen Mundu Gerraaren Ondorioak

Lehen Mundu Gerrak🡪 8 milioi hildako eta 21 milioi zauritu baino gehiago eragin zituen.

Ondorio latzena Alemania izan zen.

Frantziako ipar-ekialdean, Belgikan eta Italiako iparraldean egon zen suntsiketa handia.

Gastuak ordaintzeko prestamoak eskatu zituzten atzerrian eta gerra amaitu zenean Europako herrialdeen deuda asko izan zituen

PARISKO BAKEA:Parisko Bakea 🡪 herrialde irabazleek sinatutako itun multzoa da: garrantzitsuena Versailles.

Parisko Konferentzian erabaki nagusiak Estatu Batuek, Frantziak, Erresuma Batuak eta Italiak hartu zituzten.

Parisko Bakearen Itunen helburu nagusiak:

Alemaniari suspertzen ez uztea, potentzia handi ez bihurtzeko.

Irabazleen artean botereen oreka lortzea, gatazka posibleak saihesteko.

Errusia isolatuta edukitzea.

Nazioen Elkartea sortu zen, presidenteak Hamalau Auzietan oinarritutako nazioarteko erakundea. Helburua🡪 bakea mantentzea eta herrialdeen arteko gatazkak konpontzea zen.

Lurralde-aldaketa:Alemaniako, Austria-Hungariako eta Otomandar inperioak desagertu ziren.

Alemania bere koloniak itzuli zituen eta mandatu bihurtu ziren.

Austria-Hungariako Inperioa lau herrialdeetan banatu zen: Austria, Hungaria, Txekoslovakia eta Jugoslavia.

Otomadar Inperioak Siria eman zion Frantziari, Irak eta Palestina Erresuma Batuari eta Turkiako Errepublika bilakatu zen.

Finlandiak, Estoniak, Letoniak eta Lituaniak independentzia lortu zuten.

Polonia Errusiako, Austriako eta Alemaniako lurralde batzuk eskuratu zituen.

Errumaniak Transilvania lortu zuen.

Gerraren Beste Ondorio Batzuk:Alemania gerra-ordain ikaragarriak izan zituen. -Armadako kideak gutxitu zituzten desmilitarizazioa onartu zelako.-Alemaniak ez zuen inoiz ituna sinatu, baldintza gogorrek alemaniarren mendeku nahia indartu zuen.

Errusiar Iraultzaren Jatorria

ERRUSIA TSARISTA XX. MEDENDEAREN HASIERAN:

XX. mendearen hasieran:

Monarkia absolutua zegoen.

Tsarrak, estatuko botere guztia zeukan.

Parlamentu bat zegoen, Duma.

Ekonomia nekazaritzan oinarritzen zen. Biztanleen %80 nekazaria zen eta miserian bizi ziren.

XIX. mendearen amaieran:

Industrializazio ahul bat hasi zen.

Proletariotza hasi zen.

Indar politiko klandestinoak agertu ziren, gizarte-talde eta ideologia politiko desberdinak zituzten:

Alderdi Sozialista Iraultzaileak lurren kolektibizazioa defendatzen zuen.

Alderdi Demokrata Konstituzopnalistak Errusia monarkia konstituzionalista bihurtu nahi zuen.

Errusiako Langile Alderdi Sozialdemokratak marxismoa defendatzen zuen. Bitan zatitu zen: mentxebikeak eta boltxebikeak.

1905EKO IRAULTZA:

Tropa japoniarrek armada garaitu zuten 🡪 ekonomia-krisiaren eraginez.

1905eko iraultza Igande Odoltsu izenez ezagutzen den egunean hasi zen; hildako eta zauritu ugari egon zirelako.

Nekazariak eta langileak sobietetan bildu ziren.

Aldaketa nagusia gizonezkoen sugrafio unibertsalaren bidez🡪 Duma bat aukeratzea izan zen. Baina tsarrak gobernatzen jarraitu zuen.