Galego
Enviado por Programa Chuletas y clasificado en Lengua y literatura
Escrito el en 
español con un tamaño de 12,05 KB
constitucion spañola(1978): 1castlan lingua oficial do stado.2castlan:dbr d coñeclo.3castlan, vasco, galgo cooficiais nos rspctivos trritorios.4outras modalidads linguistica: patrimonio cultural.statuto d autonomia(1981):1galgo: lingua propia d galicia2cooficialidad d gal, cast en galicia: drito d os coñecr e d os usar.3ningun podra sr discriminado pola lingua. istoria da lingua: o galgo oxe:avancs moi positivos (1975-2008):1 lxislacion:cooficialidad entr o galgo e castlan en galicia.2practica publica 2 organos d podr (xunta e parlamnto d galicia)3mdios d comunicación: rtvg, radios e tv locals.4 no eido educativo, implantacion das matria lingua no sistma educativo.xeracions alfabtizadas en galgo.50 ambito da cultura e no k a nosa lingua acadou 1 maior grao d normalizacion: tatro, musica...aspctos ngativos:1prda d falants nas xeracions mais novas. pouca prsnza nos mdios urbanos.2mantñens prxuizos en contra da lingua galga.o galgo standar:as linguas normalizadas tñen 1 a variedad formal, comun to2 os falants e cun as nor+ consolidadas. sta e a variedad standar k srv d v iculo xa comunicación, oral e scrita no ensino... iprnxebrismos(palabras k, x coincidirn co castlan s tranforman erronamnt. intrfrncias do castlan: palabras castlas k sustituen for+ lxiti+ galgas.noloxismos e prstamos(a constant ncsidad d nomar novos obxectos ou edntidads fai k na lingua xurdan noloxismos e prstamos. noloxismos:sn palabras novas cradas no propio so da lingua bn x procdmntos morfoloxicos cm a drivacion, a composicion ou a xasintss, bn pola ampliacion d acpcions d vocs xa existnts(radioactividad). prstamos: sn palabras k, x ncsidad, s incorxaron a nosa lingua dsd 1 idioma stranxeiro(futbol).primiro trzo do s.xx: a lirica: poetas das irmandads(1910-1920):ramon cabaniyas: obras: posia intimista(a rosa d 100 foyas1927), posia social(no dstrro1913) posia narrativa(na noit strlcida1928). poetas da vangarda: manuel antonio(d 4 a 4 1928). amado carbayo. frmin bouza bry notrobadorismo(nao snyeira 1933). a prosa: xeracion nos:(*modrniza a prosa,*a xeracion nacu en ourns.*todas eran oms studa2*actuacion politica*fundadors nos). autors: vicnt risco: narrador(o xco d p 1925) ensaio(toria do nacionalismo galgo 1920) otro pdrayo: narrador:(arrdor d si 1930) ensaio(ensaio istorico sobr a cultura galga 1939). castlao: narrador(rlatos,cousas1944). ensaio(smpr en galiza 1944). tatro: das irmandads: ramon cabaniyas: tatro istorico(o mariscal 1926). da vangarda: rafael dist (a fistra baldira 1927) da xer nos: otro pdroyo: a bangarda 1928. catlao: os vyos non dbn namorars. d 1936-1976: lirica: 3 xeracions: * xeracion 1936: na2 1910-1920 sn clso emilio frriro 1912. *promocion d enlac 1920-1930: anton tovar. *xeracion das fstas minrvais 1930-1940: uxio novonyra, manuel maria. tmatica: posia intimista existncial e posia social. narrativa: dcada 2 50, 3 liñas: * ralismo socila: a smorga 1959 d edu blanco amor. novla fantastica:mrlin e familia 1955, a cunkiro. conto popular: a lus do candil 1953. a. fol. nova narrativa galga 60-70. autors: mndz frrin, carls casars, m xos kizan. tmatica: *influencias tmaticas: existncialismo. *monologo intrior. *saltos no tmpo, * varias vocs narradoras. tatro: 1936-1976: duas promocions: 1 na2 arrdor d 1910: autors* albaro cunkiro(o incrto d, amlt 1959) * e. blanco amor. *r. carbayo calro( auto do prisioniro 1970). 2 nador arrdor d 1936: autors: * d. cortzan. * x. torrs(a outra banda do ibn1965). t+ : existncial. tmatica: variada:tatro istorico, comdia, tmatica social)..a litratura actual: a lirica:trazos snciais da nova posia galga :1culturalismo.tndncia a incluir todo tipo d rfrncias.2exprimntalismo: intrs x todo tipo d for+.3aprtura tmatlca: rcupran protagonismo os t+ 1ivrsais.4protagonismo fminino: ofrcn 1 a nova prspctiva poetica:fmnina e fminista.duas promocions d poetas:" poetas 2 oitnta. rdscobrn a dimnsion sttica do poema, e dfndn a vixencia d vyos ms3." poetas 2 novnta. fan outro tipo d posia. dstacan o activismo litrario buscando novas canls d exprsion. pilar payars: con obras cm entr lusco e fusco(1980) na k altrna 1 a liña rivindicativa e social con outras mais intimistas. manuel forcadla: profcia(1993) rcupra t+ clasicos cm a rflxion sobr o paso do tmpo.miro viyar: ekinocio d primavra(1999) rvisa e actualiza t+ 1ivrsais cm amor, bn ensaia t+ contmxanos:cm o fminismo. emma couciro: umi2as(1997) os sus vrsos cntrans en si msma en canto a forma utiliza imaxs e 1 a lingua rica.a litratura actual: a narrativa: producs 1 gran dsnvolvmnto motivado x fact rs cm: 1 introducion do galgo no ambito do ensino, k favorc a cracion dun novo e amplo mrcado xa 0 libro galgo.2 prolifracion d prmios litrarios e editoriais.a narrativa galga actual conforma 1 conxunto amplo e etroxeno k podmos dscribir a travs d 3 caractristicas basicas. 1 convivncia d distintas promocions d autors. publican xuntos auto rs xurdi2 nos anos 70 (victor frixans, xavier alcala ... ) e outros mals novas k s straron nos an os 80. e 90 (manuel rivas, suso d toro, . ). 2 incorxacion d novas modalidads narrativas. dsnvolvns, x primira vz nas nosas ltras, subxenros cm a novla policial, a novla d 100cia ficcion, d mistrio ou trror ... 3variedad d t+ e stils. o lado d t+ clasicos (o amor. paso do tmpo ... ), tratans novos t+ axega2 a ralidad social do pais (a dlincuencia, 0 paro, 0 narcotrafico ... ). 0 msmo cd cos stils, con variedad d tcnicas e nivis d lingua ... xavier alcalavoltar, 6 prsnaxs e 1 fado (1972) rlatos a nosa cinza (1980) a obra a nosa cinza constituiu o su primiro grand exito editorial. nsta novla d orientacion autobloqratica, outra imxtant lina tmatica dst autor sn as cronicas d viaxs, ambientadas a maior part dlas na emigracion suramricana:nos pagos d uinca loo, aln da dsvntura ... formalmnt, alcala posue 1 a gran facilidad narrativa k plasma tanto no rlato curto coma na novla. a sua lingua caractrizas polo vocabulario claro e pola sintaxe sinxela e dinarnica, suso d toro e 1 2 narradors galgos actuais d maior prstixio, dntro e fora d galicia. da sua abundant obra dstacamos sts tituls. cixon dsastr (1983) suso d toro ensaiou todo tipo d t+: 0 rlato exprimntalista, a novla policial, a 100cia ficcion ... con todo, boa part da sua produci6n litraria cntrass na rprsntaci6n crftica da sociedad galga d oxe: a contraposici6n entr mundo rural e mundo urbano, 0 consumismo, a suprficialidad, a violncia ... no tocant a forma, a sua obra sta dominada polo atan rnovador e rupturista: aprtura as novas iinguaxs audiovisuais, prsnza da fantasfa, ton umorfstico e ir6nico, usc d rxistros colokiais ..manuel rivas obras. rlatos:1miyon d vacas(1990) novlas :o lapis do carpintiro (1998)a forma, a sua scrita caractrfzas x posuir 1 ritmo axil e 1 a sintaxe clara. nos sus txtos, rivas prfir a sinxelza d rcursos formais, afnda k adoita combinar tcnicas cm 0 monologo intrior, 0 cambio d narrador, os saltos na liria tmxal. a ltratura actual: 0 tatro nos anos 70 propiciou 1 cambnotabl na situaci6n do tatro galgo. nsta transformaci6n tivron spcial rlvancia as mostras e os crtams abrnt d tatro d ribadavia, k dsd 1973 srviron d plataforma d lanzamnto xa numrosos dramaturgos e grupos tatrais. entr sts ultirnos podmos citar: antroido, tatro popular kizan, artyo, +cara 17 ... en 1984 cras 0 cntro dramatico galgo. st cntro, xurdido cm tatro institucional e scola dramatica, lva dsd enton txtos d autors galgos e d clasicos intrnacionais vrti2 o galgo a scnarios d todo o pais. ainda k a total normalizacion do noso tatro sta ainda x xegar, oxe aprciamos 1 alto grao d dsnvolvmnto e vitalidad, aumnta 0 nurnro d rprsntacions e d spctadors, 0 sctor vais profsionalizando, consolidans.vitalidad do tatro galgo:fstivais ,salas stabls,scolas dramaticas, copañias convncionais, compañias d mariontas e prmios.tamn a cracion d txtos tatrais goza d boa saud. os nosos dramaturgos conforman 1 grupo moi etroxeno, rnais com partn 1 fort compromiso co fito tatro. no tatro galgo actual distinguimos 3 promocions d autors: " grupo abrnt (xurdido nas mostras tatrais d ribadavia): robrto vidal bolano, manuel lournzo ... " promocion 2 oitnta: xsus pis6n, miguel anxo frnan vyo, ... " promocion 2 novnta: miguel anxo murado, candido paz6, kico cadaval, ... robrto vidal bolano autor, dirctor e intrprt, vidal bolano e considrado o pai do tatro profsional galgo. dixou 1 a extnsa obra drarnatica, da k en3acamos sts tltuls, touxroutouda lua e do sol (1996) rintrprtaci6n 2 mitos,saxo tnor (1993)tatro ralista e critico. vidal bolario amosou gran facilidad xa convrtr en tatro todo tipo d t+ e conflitos. moitos 2 sus primiros txtos dstacan pola incorxaci6n d prsnaxs e conti2 propios da dramaturxia popular galga.noutras obras, cntrass na rintrprtaci6n crftica e dsmitificadora d grands figuras e fitos do nos pasado. isto sucd en as aetas suras, k aborda os aspctos mats conflitivos do dscubrimnto da tumba do ap6stolo santiago; ou en agasayo d sombras, cntrada na figura d rosalia d castro.x ultimo, outras obras abordan o k s du en xamar «ralismo sucio». tratas d pzas cm saxo tnor ou a opra d a patacon, cun a vision acda, critica e rtrankira da nosa sociedad actual. formalmnt, caractrizas polo gusto pola exprimntacion sttica, pola forza dramatica 2 dialogos, pola combinacion entr a tradicion dramaturxica popular e a culta ... manuel lournzo e, xunto con bolaño, 1 a das figuras snyeiras do tatro galgo contrnxano, da sua abundant obra salientamos stas pzas. traxicomdia do vnto d tbas namorado dun a torca (1978) tmaclasico ou miticoerros e frros dpdromadruga(1972) tma istorico. vladas indcnts (1996) tatro inmdiato ou urxentcm vmos as obras d manuel lournzo adoitan clasificars en 3 nuclos tmatlcos: as d tma clsico ou mitico (cntradas en mitos clasicos grgos ou da matria d brtaña), as d tma istorico (k rsatan figuras do nos pasado) e as considradas tatro inmdiato ou urxent (cun caractr mais contrnxano e exprimntal). as 3 linas compartn 1 a vision critica da sociedad 2 nosos dias, bn a travs da rintrprtaci6n d mitos e prsnaxs do pasado, bn a travs d situacions d strita actualidad. no tocant a forma, lournzo manxa con mstria to2 os rcursos do txto drarnatico: tn pzas compostas s6 x acoutaei6ns, noutras dstaca a forza e blza 2 monoloqos ... candido pazo pazo e 1 2 dramaturgos novos rnais activos. sts sn alguns 2 sus tftuls. o mrlo branco (1989) pzad tatroinfantil raifjas d pdra (1991) tatro xa adultos d variada tmatica st autor t+ sn moi varia2: aborda conti2 infantfs, ist6ricos ou sobr a actualidad social galga; mais smpr con umor e a ironia. na forma, e d dstacar 0 su exkisit tratamnto da lingua, combinando con ekilibrio os rxistros cultos cos colokiais e populars. x outra part, pazo tarnn amosa 0 gusto pola intraccion entr os actors e o publico.