Euskal batzokija

EUSKAL NAZIONALISMOA

Nazionalismoa

XIX. Mendean zehar, iraultza liberalaren Hasieran sortutako espainiar nazionalismoak ez zuen gaitasunik izan proiektu Nazional sendo eta bateratu bat aurrera eramateko, eta horregatik lokalismoek Eta erregionalismoek iraun egin zuten, batez ere Katalunian eta Euskadin.

Euskal Nazionalismoaren bilakaera bi elementuk baldintzatu Zuten:

Foruzaletasuna eta, batez ere, karlistaldien Ondoren foruak deuseztatu izanak:

Industrializazio-prozesua:

etorkin ugari Etorri ziren beste probintzia batzuetatik eta euskal gizarte tradizionala, Landatarra eta kontserbadorea oso azkar aldatu zen.

Gerran amaierak mendeetan indarrean egondako foru-sistema bertan behera geratzea Ekarri zuen.
1876ko uztailaren 21eko Legearen bidez:

Nahitaezko soldadutza ezarri zen.

Gobernadore zibilak ezarri ziren.

Espainiako kode zibila eta penala aplikatu ziren

Espainiako ogasunari ekarpenak egiteko betebeharra ezarri ziren Euskal Probintziei, kontzertu Ekonomikoaren sistema sortuz urte bat geroago Batzar Nagusiak desegin eta Haien ordez Probintzia Diputazioak eratu Zituzten.

Langileek ez zuten bat egin Euskal Nazionalismoarekin.

Sabin Arana (1890-1903)

Euskal nazionalismoaren buruzagi eta ideologo Nagusia, karlismotik zatozena. 1894an Elkarte katoliko bat sortu zeuen.
Euskal Batzokiya, eta hortik sortu zen gero Eusko Alderdi Jeltzalea (Jaungoikoa eta Lege zeharra), 1895ean. Bere ideologia, tradizionalista:
Arrasoaren ohikuntzaren eta ahitura tradizionalen Alde egin zuen, jarrera xenofobo eta arrazista (243.Orr 19.Dok).

Balio horiek (tradizioa, gizarte Kontserbadorea eta landatarra) defendatzeko Espainiako estatutik bereizitako Unibertso bat sortu zuen eta Euskadi izena eman zion.

Aranaren uztez, herrialde horrek bere Historia, hizkuntza berezia (euskara) eta arraza zituen, eta bakarrik Independentziaren bidez mantenduko ziren balio horiek. Hasieran ideia horiek Bilbon eta sektore batzuengan izan zuten eragin.

Hainbat idazlanetan azaldu zituen bere tesiak Eta egunkariak eta sortu zituen (Bizkaitarra eta Abarria). Gero, joera Moderatuagoa hartu zuen eta hauteskundeetan emaitza onak izaten hasi zen EAJ.

Sabin Arana hil eta gero (1903-20)

Bera hil ostean, tentsioak gehitu ziren Sabindar garbizale eta Euskalerriko moderatuen artean: jokabide independentista Eta autonomista eztabaidan:

-Ortodoxia sabindarra (Luis Arana, Sabinoren anaia; Angel Zabala) Independentistak ziren. Foruak=independentzia.

-Euskalerriaren autonomoa (Ramon de la Sota,…). Autonomistak eta posibilistak ziren. Hauen Egunkaria, ‘’Euskalduna’’ izena zuen.

Alderdiak barne egiturak sendotu zituen: Asanblada orokorrak egin eta biltzeko leku berriak zabaldu zituen. Prentsa eta Sinbologia propioa (ikurrina, laburu) geratu zituen eta SOV (gaurko ELA) sindikatu nazionalista fundatu zuen. 1914 eta 1919 Bitartean alderdia asko hedatu zen, afiliatu berriak eginez eta hauteskundeetan Arrakasta lortuz, Nazionalista moderatuen politika nagusitu egin zen.

Tentsioak areagotu Egin ziren, 1916an izena aldatu egin zuten Cominion Nacionalista Vasca izendatuz. 1919ko hauteskundeetan euskal nazionalismoak Ramon de la Sota enpresaria buru zelarik, galera handia izan zuen. Alderdi Barruko tentsioak zirela eta, 1921ean nazionalismoaren bi jokabideak bereiztu Ziren: batetik, Comunion Nacionalista Vasca, moderatua zena; eta bestetik, Aberria, Erradikalak zirenak.

Komunionistak,

Espainian parte hartzearen aldekoak ziren, euskaltzaleak, baina ez Independentistak.
Aberritarak berriz, Independentistek ziren eta Espainiako beste alderdi nazionalistekin harremanak Bultzatzen zituen.

Errepresio Eta kulturalismo alderdia (1923-1930)

Primo de Riveraren diktadura garaian, Nazionalismoak jazarpen gogorra jasan zuten. Comunion-ekoek ezin izan zuten Jarduera politikorik egin, nahiz eta ‘’Euzkadi’’ aldizkaria argitaratu. Aberri-koak erbesteratu behar izan ziren, eta erbestaldian jarrerak gogortu Zituzten. Erbestean harremanak estutu zituzten Irlandako nazionalistekin, Kataluniako Macià politikari independentistarekin eta Rif-eko Abd-El-Krim Buruzagiarekin.

Diktadura amaitutakoan, 1930ean, moderatuak Eta independentistak elkartu ziren berriro, Euzko Alderdi Nazionalistan.
Hala ere, EAJtik aparte, beste bi Talde ziren:
ANV, nazionalismo Liberal, demokratiko, errepublikazale eta laikoa; eta, bestetik, ‘’Yagi-Yagi’’ erradikalak eta Independentistak.