Ekialdeko auzia

4.1.Gerraren kausak eta leherrarazlea                           1-

Zeintzuk izan ziren Bigarren Mundu Gerrako kausak zerrendatu eta azaldu bakoitza Kausak                                          Azaleko kausak                                                                                   -Lehen Mundu Gerrako bake-itunek oso ahulduta utzi zituzten galdutako herrialdeak, bereziki Alemania (Versaillesko Ituna) Alemanian garaileekiko erresumina nagusitu zen eta sentimendu horrek bultzatuta muturreko nazionalismo alemaiarra sortu zen.                                                  -Errusiako Iraultzen komunismoa garatu izanak, askoren mirespena eta beste batzuen beldurra, sentimentu kontrajarriak eragin zituen. Iraultza mugimenduak aurrera egitea gainarazteko munduko nazionalismoa sortu zen.     -1929ko Depresio Handiak herrialde asko krisi larrian utzi zituen. Muturreko irtenbideak (Komunismoa eta Nazismoa)     -Herrialde demokratikoek eta Nazio Elkarteek ahalezia erakutsi zuten Italiaren eta Alemaniaren espantsionismoaren aurka.                                                                                        Sakoneko kausak                                                                                 -Faxismoaren arteko lankidatza:                                         +1936ko urria: Berlin-Erroma Ardatza sortu zuten. Italiaren eta Alemaniaren arteko ituna                                                 +1936ko azaroa: Hitlerrek Antikomintern Ituna sinatu zuen Japoniarekin SESBren kontra. Italiak gero bat egin.                    Faxismoaren politika erasotzailea:                                                  -Alemaniako tropek Austria eta Sudeteak inbaditu zituzten.    -Sudeteak inbaditu                                                                            -Municheko Konferentzian bildu zen Hitler                                  -Txekoslovakia anexionatu zuten                                                    -Alemaniak Polonia inbaditu zuen eta ez erasotzeko ituna alemania eta SESBren artean ez erasotzeko

Gerra: 1939/45

Azaldu hurrengo kontzeptuak:    -

Pangermanismoa

Hitlerrek programa politikoko bat zen eta defendatzen zuen Alemaniarrak bizi ziren lurralde guztiak bateratzea                                                                                         

-Berlin-Erroma ardatza:

1936ko urrian sortu zuten Italiaren eta Alemaniaren bitarteko ituna zen. Ondorioz, haien arteko harremana sendotu zen.                                                                  -

Antikominter ituna:

1936ko arazoan Hitlerrek Japoniarekin SESB-ren kontra sinatu zuen ituna da eta geroago Italiak bat egin zuen Itun horrekin.                                                                    -

Baratze-politika

Alemaniak Europan zehar hedatzen hasi zenean, Europako potentziek Hitlerren eskakizun batzuk onartu zituzten gerrarik ez pizteko eta horreri, baratze-politika esaten zaio. Helburu nagusia: Bakea Europan bermatzen zen                                                                                   -

Municheko Konferentzia

1938ko irailaren 29an; Aliatuek egindako konferentzia Aliatuek Txekoslovakia konkistatzeko baimena eman Hitlerri Britania Handiak, Frantziak, Italiak eta AEB egindako konferentzia zen. Hor eman zioten baimena Hitlerri Txekoslovakia konkistatzeko baina beste lurralde bat erasotuz gero horri gerra deklaratuko zioten

Zer gertaerek eraman zuten bigarren mundu gerrara? Aipatu itzazu ordenean                                                                     -
Alemaniako tropek Austria konkistatzea                                        -Txekoslovakiako Sudeteak konkistatzea                                        -Municheko konferentzian Alemaniari baimena eman zioten Txekoslovakia konkistatzeko                                                              -Ultimatum: Beste herrialderen bat konkistatuz gero, gerran sartuko zirela                                                                                        -Ez erasotzeko Ituna sinatu zuen Hitlerrek  Stalinekin                -Poloniaren mendebaldea konkistatu

4.2.Ardatzaren ofentsiba (1939-41)

Europako zein herrialde inbaditu zituen Alemaniak?                 -

Polonia konkistatu zuen SESBrekin egindako akordioa puskatuz                                                                                               -Gerran sartu sartu bai Frantzia eta Alemaniarekin bai SESBrekin                                                                                             -Danimarka eta Norgegia inbaditu zituen                                    -Herbehereak eta Belgika inbaditu zituen                                       -Frantzia konkistatu zuen: Naziak Parisen sartu ziren eta Frantziaren errendizioa eman zen. Frantzia bi zatitan banatu zen:                                                                                               +Eremu Atlantikoa edo Frantzia okupatua: Hemen naziek zuzenean gobernatu                                                    +Mediterraneo eremua edo eremu “askea”. Vichiko gobernua zegoen, Peten generala buru zela. Frantziaren koloniak ere gobernatu naziek kolaborista izan zen, hau da, Petenek gobernatzen zuen baina haren gainetik Hitelerrek                       +Ingalaterrako gudua gertatu zen. Alemaniak Ingalaterra airez konkistatzen saiatu zen baina ez zuen lortu           +SESBrekin zuen Ituna Hitlerrek puskatu zuen eta hura konkistatzera joan zen (Barba roja operazioa). Arrazoi ekonomikoengatik inbaditu zuen (garia eta petroleoarengatik). Alemaniako tropak 3 zatitan banatu: bat Moskurantz, beste bat Stralingradontzat eta azkena Leningradorantz                                                                           Zergatik sartu zen Estatu Batuak gerran?                     
Mantzuria, Indotxina eta Korea zituen konkistatuak Japoniak. Estatu Batuen eta Japoniaren artean konpetentzia zegoen interes berdinak zituztelako. Egun batean, inolako abisurik gabe Japoniarrek Estatu Batuen Hawaii uharteak bombardeatu zituzten eta ondorioz Estatu Batuek Japoniari gerra deklaratu.

4.3.Aliatuen Garaipena (1942-45)                                         Azaldu Stalingradeko Gudua:

Armada Gorriak kontraerasotu zituen Alemaniako tropak eta haiek garaitu zituen. Hortik aurrera, gerraren norabidea aldatu zen ekialdeko frontean, hau da, alemaniako ofentsiba eten eta sobietarrak mendebalderantz aurrera egin zuten Alemaniari haren konkistak kenduz eta bereganatuz.         

Azaldu aliatuen azken ofentsiba                                                     -

Europan:                                                                                              +Mendebaldeko erasoa (Normandiako lehorreratzea): Aliatuak konturatu ziren Alemaniak SESBren erasoa zuenez une egokia zela. Alemaniak konkistatutako lurraldeak berreskuratzeko. Ekainean, Normandian lehorreratu zuten, Frantzia kostaldeko hondartza batzuetan eta haien helburua mendebaldean fronte bat irekitzea zen Alemaniara SESBak baino lehenago iristeko. Aliatuek Paris askatu zutenean Frantzia osoanlortu zuten.                                                                 -Ekialdeko erasoa (Sobietar erasoa):                         Sobietarrek aurrera egiten jarraitu zuten, mendebalderantz, eta Europako herrialdeak askatzen joan ziren                              +Zein izango da odentsiba hauen helburu nagusia? Nork lortu zuen? Helburu nagusia Berlin lortzea zen besteak baino lehen eta azkenean, Sobietarrek lortu zuten lehenengo Berlinen       -Pazifikoan:                                                                                       +Nola bukatu zen gerra Pazifikoan?Europan baino hilabete gahiago iraun zuen gerrak Pazifikoan. Estatu Batuek aurrera segi zuten eta soldadu asko hil zirenez Estatu Batuek 2 bomba atomiko bota zituzten gerra amaitzeko, bat Hiroshiman eta bestea Nagasakin 3 egun beranduago. Irailean, azkenean Japonia errenditu eta baldintzarik gabeko errendizioa sinatu zuen. Horrela bukatu zen ofizialki bigarren mundu gerra                                                                                                     

Egin ekema bat juduen kontrako neurriak azalduz (Bazterketa, Ghettoak eta Sarraskitzea)                                      -
1. Fasea: Bazterketan hartutako nerurriak:                        +Judu-jatorriko funtzionario guztiak kaleratu                           +Juduei Alemaniar herritartasuna kendu eta ezkontza mixtoak behartu zieten haien ondasunak eta negozioak oso merke saltzera                                                                         +Juduen negozioak eta etxeak identifikatu zituzten izar bat jarriz, Daviden izarra, eta Kristal Hautsien Gauean alemaniarrak kalera atera ziren eta judutarren etxeak, dendak eta sinagogak (juduen eraiki erlijioso nagusiak) arpilatu (puskatzea eta lapurtzea ahal zuten guztia) zituzten

-2. Fasea: Ghettoak sortu zituzten han judutarrak pilatzeko. Auzo batzuk ziren harresiz inguratuak zeudenak han bakarrik judutarrak pilatzeko. Hasieran judutarrek bazuten lanera joan eta bueltatzeko baimena. Judutarrek ez zuten hornidurarik

-3. Fasea: Sarraskitzean, Alemaniarrek Sobietar Batasuna inbaditu zuten eta han pila bat judutar bizi ziren. Wanneseeko Konferentzian Azken Irtenbide erabakia hartu zuten: Judutaen hilketa masiboa dena. Herrialde aliatuek sarraskitze-esparruetako presoak askatu zituzten eta leku horietan gertatutakoaz konturatu ziren. Kontzentrazio esparruak Alemanian, Austrian eta Polonian zeuden eta garrantzitsuenak Dachau, Mauthausen (Horra bidali espainiar asko) eta Auschwitz (garrantzitsuena eta espezializatu zen gas ganbaretan eta errausketa labeetan) dira. Kontzentrazio esparruetara iritsi ziren ganadu trenetan. Juduez gain; Ijituak, homosexualak, beltzak, etab hil zituzten ere. Medikuntza esperimentuak egiten zituzten kontzentrazio esparruetan ere.

4.4.Bakearen antolamendua                                                        Azaldu Yaltako Konferentzia (partaideak eta hartutako erabaki nagusiak)                                                                         
1945ean gertatu zen eta han SESBko, Estatu Batuetako eta Britainiako presidenteak bildu ziren. Hartutako erabakiak:         -Alemania okupazio-eremuetan banatu zen eta batzorde bat eratu zen Alemaniak ordaindu beharreko kalte-ordainak zehazteko                                                                                          -   -Stalinek zin egin zuen Ekialdeko Europan hauteskundeak egongo zirela baina ez ziren egon                                                     -Baltikoko estatuak (estonia, letonia eta lituania) eta Poloniako ekialdea SESBren parte bihurtu zituen.           

Azaldu Postdamgo Konferentzia (partaideak eta hartutako erabaki nagusiak)

1945ean Britainia Handiko lehen ministroa, Estatu Batuetako presidente berria eta Stalin joan ziren. Haien artean gatazkak zeuden eta hauek izan ziren erabaki garrantzitsuenak:              -4 zatitan banatu zen alemanian eta Berlin hiriarekin gauza berdina gertatu zen. Sobietarra, Britaniarra, Frantsesa eta Estatu Batuarra                                                                                  -Nurenbergeko herrian epaituak izan ziren goi karguko naziak   -Alemaniari imposatu zizkieten berriz kalte-ordainak                  -Poloniako mugak zehaztu ziren                                          Azaldu Nazio Batuen Erakundearen sorrera: non, noiz eta helburuak                                                                               
1945ean San Frantziskoko Konferentzian bildu ziren Nazio Batuen Erakundea sortuz eta lau helburu ezarriz:                         -Nazioarteko bakea eta segurtasuna iraunaraztea. Gatazkak modu baketsu batean konportatzea                                                -Herriek aske erabakitzeko eskubidea dutela onartzea eta ondorioz, koloniak hasiko dira independentzia aldarrikatzen   -Giza eskubideak defendatzea inolako berizketarik egin gabe  -Nazio Batuen elkarteak espezializatutako elkarteak ditu. Garrantzitsuenak: Unicef (munduko haurren eskubideak) eta Unesco (ondare kulturala)

4.5.Gerraren ondorioak                                                                Azaldu bigarren mundu gerraren onodrioak                 
Ondorio sozialak:-
60 milioi pertsona baino gehiago hil ziren eta horietatik erdia baino gehiago zibilak ziren eta zauritu asko egon ziren. Sobietar Batasunak izan zituen hildako gehien.                            -Gerrak biztanleriaren lekualdatze handia eragin zuen presoak askatzearen eta bake-itunen eta muga-aldaketen ondorioz                                                                                    Ondorio moralak:-
Trauma sakonak zituzten bizirik iraun zutenek, bereziki, bonba atomikoari eta kontzentrazio esparruei aurre egin zieten pertsonek gehi gerra borrokatu zuten soldaduek             -Gizardiaren aurkako krimenak izeneko kontzeptu juridiko bat eratu zen gerra garaian egindako izugarrikeria guztiak definitzeko                                                                               Ondorio ekonomikoak:-
Europan: Hiriak, soroak eta ekoizpen egiturak erabat suntsituta gertu ziren gerraren ondorioz                                        -AEBn: Industri- eta finantza-potentzia bihurtu ziren

Ondorio politikoak:

                                                                          1. Bigarren mundu gerra ondoren munduko lehen potentzia politikoak bihurtu zen                                                                        2. Gerra hotza sortu AEB eta SESBren arteko gatazkengatik

Europa Mendebaldea + AEB = sistema ekonomiko kapitalista eta sistema politiko demokratiko parlamentarioa

Europa Ekialdea + SESB= sistema ekonomiko komunista eta sistema politikoa heeri demokrazia(diktadura komunista)

Zer izan zen Nurembergeko epaiketa?

2. Mundu gerra ondoren Nurenberg hirian, Estatu Batuen, Frantziaren, Britania Handiaren  eta SESBren epaile ordezkari batzuk buruzagi naziak epaitu zituzten. Gerra-krimenak eta gizardiaren aurkako krimenak leporatu zizkieten. Sententziak izan ziren: aske geratu, heriotz zigorra, perpetua, 20 urte kartzelan, etab.