Bizi arrazoia eta arrazoi historikoa
Enviado por Chuletator online y clasificado en Filosofía y ética
Escrito el en vasco con un tamaño de 10,89 KB
SINESTEAK: sinesteen gainean hasten gara pentsatzen. Gure
Subkontzientean daude; ez dudan jartzen, egiaztatutzat hartu. Gure bizitzan
Hainbat gauzekin kontatu, txikitatik erakutsi. Sinesteek segurtasuna eman.
Sinesteak, norbanakoaren zirkustantziarekin erabat lotuak, horregatik definitu
gure errealitatea.
Gure edukiontzia dira. Ortegaren filoren paper kritikoa da.
Ez txarrak, zalantza egiteko ematen digute bitartean. Sinesteak ez
Inkontzienteak. Batzuetan hausnarketa dago, eta erabaki bat. Guk aukeratu. Gehiengoak
Sineste erlijiosoak zalantzan jarri. Zirkustantziarekin errotuta ditugun
Sinesmena erosotasunaren fruitu dira. Erlijioa sinesmen kontziente bihur, san
Tomasen arrazoia fedearen zerbitzuan jarri. Honela, erlijioa sinesmen
Kontziente bihur. Marxen ustez, sinesteak bizitzaren ekonomia da. Platon:
Sinesmena/ustea=pistis. Ezagutza faltsua, iritzia, egiatik urrun, egiaren
Erreflexu inperfektua, zentzuen bidezko ezagutzaren emaitza.
IDEIAK:
ideiak poesiaren senide dira, irudimenaren jokoak,
Ez ezer ederragorik, estetikoagorik: irudimenezko munduak sortu. Ortegarentzat,
Giza esentzia ez definitzerik, zirkustantzia particular eta irudimenaren
Produktua baita. Ideiak, aurreiritziak gainditzen eta mediokridadetik aldentzen
Lagundu. Sineste okerrak ditugula, nia zalantza Itsaso batean erori. Ideiak,
Eboluzionatzeko ezinbestekoak. Gure errealitatea determinatzen dutenak, geureak
Direlako, eta definitu egiten gaituztelako. Platonen ideiak absolutuak,
Arrazionalaren unibertsalki ulergarriak. Platonentzat gure esentzia ideietan
Aurki. Ideiak ezagutzea, gogoratzea da. Descartesentzat absolutu eta
Perfektuak: adimenaren bidez ezagutu. Sokrates: ideiak erditu egiten ditugu
Kanpora; maieutika. Ideia matematikoetan ez perspektibismoaz hitz egiterik, ez
Zer ikusirik zirkustantziekin. Badute nolabaiteko eragina gure bizitzan, ez
Soilik sinesteak eragiten gaituztenak. Marxentzat ideiak clase zapaltzaileak
Bere mesederako sor. Beraz kontuz horiekin. Marxek zaku berean sartu ideiak eta
Sinesteak.
JAKINTZA, ZIENTZIA ERLATIBOA DA.PERSPEKTIBISMOA: ezagutza
Definitzeko, garaiko sinesteetatik abiatu. Errealitatearekin kontrastatzean
Teoría deitu diezaiokegu, eta denborarekin teoría horrek irmotasuna eta
Hedadura hartzean sineste bihur. Ez egia absoluturik, ezta zientzian. Historian
Atzera begiratuz, egia zientifikoak nola gezurtatu diren eta
Paradigmazientifikoak nola ezarri diren ikusi. Jakintza guztiak subjetiboak,
Horrek ez esan errealitate bat bestearena baino hobeagoa denik, ezberdina
Baizik. Egia bakarra utopia. Mentalitate heterogeneoz ezin daiteke irudi
Homogéneo bat atera. Platon, sokrates… egia bat da eta aurkitu dezakegu. Nahiz
Eta jakintza subjetiboa izan, zenbait kasutan objetibotasuna beharrezkoa da. Bi
Gune ezberdinen arteko puntu bat bilatzea.
Perspektibismoa bere 2 etapa,
Sogilean agertu. Zirkustantzia nire inguruan dauden gauzen multzoa da. Nirekin
Dauden gauzak dira. Norberaren zirkustantzia beste gizaki eta gauzak osatu,
Baina baita erakundeek, eta naturalen multzoak. Nia ez nire gorputza, ez
Nortasuna, … ni neure buruaren bizi proiektua naiz. Errealitateari “so egiten
Dion bakoitzak” bere ikuspuntutik begiratu. Norberaren ikuspuntua
Errealitatearen beharrezko osagaia da eta ezin esan ikuspuntu bat besteen
Gainean dagoenik. Perspektibismoaren teoría errealitatearen gaineko ikuspuntuen
Aniztasuna aldarrikatu. Egia absolutua, errealitatearen guztizko ikuspena,
Beraren inguruan jasotako irudien konbinazio antolatua da. Egia lortu
Ikuspuntuetatiko irudiak bateratzen. Behatzaileek dute berezko balioa. Ortegak
Ez eszeptizismoan ez erlatibismoan jausi, bera errealismoa eta idealismoa
Gainditu nahi: -Jarrera errealista: filok jatorritik erabili duen perspektiba.
Errealismoak gauzari gizakiaren gainetik jartzeko gaitasuna, lehentasuna eta
Independentzia eman. –Jarrera idealista: arrazoia, giza subjetua da gizakia eta
Munduaren arteko harremanaren protagonista.. Antagonismoaren aurka, ortega
Ustez benetan erreala dena nia eta gauzak dira; nia etengabe gauzei lotuta eta
Aldrebes. Nia eta gauzen arteko elkartze, harreman eta jokabide hori da
bizitza.
Bizitza zirkustantzia batean egon. Zirkustantzi eta perspektiba
Kontzeptuek egiaren ikuskeraz gain, espainia antolatzeko ortegaren asmoa
Adierazi.
ARRAZIONALISMOARI KRITIKA: intelektualismoak dio;
Kontzienteena da gure bizitzako eraginkorrena: ortegarentzat, hau ez halakoa,
Inkontzienteena da eraginkorrena. Horrek ez esan nahi ideiak ez direla
Garrantzitsuak, alderantziz. Abiapuntua, errealitate erradikal gisa, giza
Bizitza da: hausnarketa oro gure bizi kondiziotik egiten dugu. Arrazionalismoak
Arrazoian du fedea; beraz hortik aterako ondorioak ezin absolututzat jo.
Bizitzak, arrazoiaren beharra du. Oker daude arrazionalistak egia unibertsal
Bat dagoela eta dedukzioz hori ezagutzera iritzi gaitezkela diotenean.
Perspektibismoak erakutsi digunez, egia maiuskulaz, proiektu utopikoa da. Egia
Absoluturik ez. Método induktiboak hutsuneak ditu, ez perfektua. Gogoan izan
Popperen faltsazionismoa. Persona bakoitzaren errealitatea bakoitzaren ideietan
Dago. Nietzscheren bitalismoaren eragina ortegaren arraziobitalismoan, bizitza
Da lehengoa. Etxeko atetik irtetean kalea topatuko ez bagenu, orduan
Konturatuko ginateke sineste horren balioaz eta erabateko eraginaz. Freud eta
Psikoanalisia; gizakiarengan inkontzienteak duen eragina azpimarratu. Nietzsche,
Schopenhauerrek gizakion sormena, irudimena balore positibotzat hartu.
Arrazionalismo berriak, descartesen arrazionalismoa arkaikoa gainditu. Kant:
Zientzia, fenomenoen ezagutza da, arrazoiari esker egiten dugun zerbait.
Descartesek zioen bezala, arrazoia egiaren dedukzioz iristeko gai. Egia
Matematikoen ebidentzia eztabaidezina da. Platon, socrates, descartes: egia
Unibertsala ezaugarria da; jarrera optimistagoa ezbairik Gabe. Comte
Positivista: gertakarien zientifikotasuna, hauen atzean dauden ideia zientifikoen
Defensa da. Arraziobitalismoa: ortegaren helduaroko etapako doktrina da, eta
Gure garaiko gaia argitaratu ondoren adierazi. Gizakiaren bi perspektiba
Nagusiak aztertzeko ahalegina da: bizitza, arrazoia. Bitalismo eta
Arrazionalismoaren kritika egin, gero bi hauen sintesi bat egiteko. Bizitza
Emandako errealitatea da eta arrazoia errealitatea ulertzeko ahalegina.
Arrazionalismoaren gehiegikeriak kritikatu eta bitalismoak ezagutzari buruz
Duen ikuskera murritza eta bultzatzen duen jarrera irracionalista. Bizi
Arrazoiaren bidez, filosofo bitalistek arrazoiari egin gutxiespena sahiestu.
Ortegak kritika egin arrazoimenaren ohiko kontzeptu arrazionalistari:
Platon/aristoteles, descartes, Spinoza/leibnizen arrazoimenak. Arrazionalismo
Filosofikoaren arabera, egia bat da, absolutua eta aldaezina, eta soilik
Gizakiaren alde arrazionalak ezagutu.
Arrazionalismoa, bizi kontrakoa eta
Historia urkakoa da. Arrazoi abstraktuaren ordea ortegak bizi arrazoimena eta
Arrazoi historikoa aldarrikatu. Ortegak ez arrazoia inoiz gutxiesten, baizik
Eta arrazionalismoaren gehiegikeriak.
NIA: zirkustantziarekin lotuta. Descartes, lehenengo Ebidentzia, baina badago nahiz eta mundua ez egon. Nirekin dauden gauzak dira. Nia ez nire gorputza, ez nortasuna, … ni neure buruaren bizi proiektua naiz. Nia etengabe gauzei lotuta eta aldrebes. Nia eta gauzen arteko elkartze, Harreman eta jokabide hori da bizitza. Bizitza zirkustantzia batean egon.
HISTORIA: marx, klaseen arteko borroka historiaren borroka
Da. 1-Bere historikotasuna: bizi arrazoia historikoa da. Bizitza
Zirkustantziarekin aurpegiz arrazoitzean datza. Bizitza denboran barrenekoa eta
Historikoa denez, bizi arrazoia historikoa. Gizakia zegatik den horrelakoa
Aztertzeko, beraren historia behar kontuan hartu: beraren historia kontatu
Behar. Gizakiok bizi programa baten egitasmoa prestatu zirkustantziari begira
Eta hori bete. Gero proiektu bat diseinatu uneko zirkustantziaren arabera.
Bizitzan, pertsonak aukerak izan. Bizitza etengabe aukeratzea da: zer egingo
Dugun aukeratu. Giza bizitza, egitea da. Gizakumea ezin bizi daiteke bizi
Proiekturik Gabe. Bizitza inoiz eginda. Gure esentzia bizitzea da. 2-Prozesu
Historikoa, belaunaldiak: bizitza, gizakiak historian zehar landu dituen idei
Eta sinesteen ondarea da, bakoitzak ez giza bizitza lehen aldiz erabili, jaso
Duen historiaren oinordekoa da. Gizabanakoaren bizitza aurrekoengandikjaso
Duena da, baita bere buruarekin egiten duena. Belaunaldia da historia banatzeko
Eta gizaki bakoitzaren sineste, idei eta ohitureei eragin. Garaikideek
Historiaren aro bera partekatu, baina adin berekoak besterik ez belaunaldi
Berekoak:”belaunaldi bat 15 urteko tartea da, eta tarte horretan bizitzeko modu
Berezia izan. Belaunaldi horretako gizakien kidetasuna ez datorkie berengandik,
Baizik molde berezi eta bakarra duen mundu batean bizi behar izatetik”. Metatze
Aroa sor. Gizakia bere historia da. 3-Bizi arrazoi historikoak erabilitako
Kontzeptuen zehazpena: izakien izana deusestatu ez duten kontzeptuen bidez
Pentsatu behar. Ohiko kontzeptua abstraktuak xedapen konkretuez betetzean,
Orduantxe lortu ezagutza konkretu eta benetakoa. Horrelako edukiez bete nozio
Abstraktua, bizi arrazoiak eskaintzen duen modukoa izateko.4-
Bizi arrazoia eta egiaren kontzeptua: egiaren
Arazoa drama da. Ortega eszeptizismo eta dogmatismoaren contra egon. Eta ulertu
Egia perspektiba bezala. Egia nozioaren barruan bereizketa: -Egia,
Benetakotasuna dakarrenez: egia mota honek moraltasunarekin zerikusia.-Ideien, sineskeren egia: egia gizakiaren
Ikuspegiaren mende egon eta baten ikuspuntuan egia denak ez bestearen ikuskeran
Zertan izan.. Filo sistema egiazkotzat hartu. Ideiek errealaz aparteko mundua
Eratu. Ideia egia izan errealitateari buruz daukagun ideiarekin datorrenean.
Guretzat errealitatea sinestea den heinean da. Errealitatea gizakiak, eskura
Dituen materiales horiturik, burutzen duen eraikuntza. Filo zeregina ez zaio
Sortzetikoa gizakiari; gertakari historikoa da.
MASAK ETA ELITEA: platon alde zegoen. Marx contra. Masa eta Elitearen artekoa da. Elitea, bikaina eta eredugarria da, eta herrialdearen Gutxiengoak osatu. Masak, gehiengoak osa eta bikaintasunarekiko zaletasuna du. Ikasteko gogoa eduki, eta benetako iraultza heziketan datza. Elitea eta masa Jakinduriari lotuta. Masen nagusitasuna lehenengo eta behin politikoa da. Garaiko mugimendu politikoak masamugimenduak… dira eta nagusitu demokrazioa Liberala arriskuan jarriz. Baina menpekotasuna cultura da. Ortegak masen Protagonismoei duen iritzi negatiboa; kaltegarria delakoan dago. Teorian, Eliteak masa kontrolatu behar, baina espainian gertatzen dena: masak elitearen Bikaintasuna onartu beharrean mespretxatu ezberdina gorrotu baitu. Masak ez Masa izaten jarraitu nahi, eta honek herrialdea desegin. Masa antolatua izan Behar da gutxiengo aukeratu batek zuzenduta. Ortegak, masen errebolta lanean, Masa gizonak hartu duen garrantzia eta jarrera kritikatu.