Bigarren errepublika erlijioaren auziak

7.3. Erregimena instituzionalizatzeko saioak

Diktadoreak, neurri politiko batzuk jarri zituen indarrean: Konstituzioa bertan behera uztea, desegitea eta herrialdea gobernatzeko direktorio militar bat sortzea.

1. Aberriaren batasuna eta Kontsultarako Batzorde Nazionala

Aberriaren Batasuna alderdia sortu zen, 1924an, diktaduraren erregimenari sostengua eta laguntza eman zion alderdi politiko bakarra.

Kontsultarako Batzorde Nazionalak diktadoreari aholkua eta informazioa ematen zion. Konstituzio berria prestatzea zuen zeregin nagusia.

2. Politika ekonomikoa

Primo de Riveraren politika ekonomiaren ezaugarria Estatuaren esku-hartze nabarmena eta ekoizpen nazionalaren babesa eta antolaketa izan ziren. Inbertsio publiko gehiago ere egin ziren, herri lanetarako, bideak eraikitzeko eta CAMPSA eta Telefonica monopolioak sortu ziren.

7.4. Erregimenaren kontrako oposizioa

1. Intelektualak

Unibertsitate inguruko intelektual gehienak erregimenaren kontra jarri ziren.

2. Politikarien jarrera

Antzinako alderdi dinastikoak, kontserbadoreak eta liberalak, erregeak Primo de Riverari sostengua eman ez ziezaion saiatu ziren.

Alderdi errepublikarrek bat egin zuten 1926an, Aliantza Errepublikarra alderdian, eta katalanista erradikalak Ekintza Katalana-n; hauek diktaduraren kontrako matxinada antolatzen saiatu ziren, diktadurak Kataluniaren kontrako politika zeramala eta.

1928an zabaltzen joan zen erregimenaren kontrako oposizioa, eta diktaduraren gainbehera hasi zen.

7.5. Diktaduraren amaierako gertaerak

1. Dictablanda

Diktadoreak kargu utzi ondoren, errege bakar-bakarrik gelditu zen, eta beste jeneral bati deitu zion Berenguerri, normaltasun politikoa ezar zezan. Berenguerren gobernuari “Dictablanda” ezizena jarri zioten. Oposizioan zeuden errepublikarren sektoreek Donostiako hitzarmena sinatu zuten 1930an. Berenguerren gobernuak dimisioa aurkeztu behar izan zuen.

2. Monarkiaren gainbehera

Alfontso XIII.Ak kontzentrazio gobernua osatu zuen, Aznar buru zela eta hauteskundeak egin ziren, 1931an. Probintzia hiriburu guztietan, Cadizen eta Palentzian izan ezik, errepublikarrak izan ziren garaile, eta, apirilaren 14an, Espainiako II. Errepublika ezarri zen; erregeak herbestera alde egin zuen.

BIGARREN ERREPUBLIKA

1. ERREPUBLIKA EZARTZEA

1931ko apirileko udal hauteskundeetan, alderdi errepublikazaleak izan ziren garaile. II. Errepublika aldarrikatu zuten Eibarren, apirilaren 14an. Alfontso XIII.A erbesteratzeko negoziazioak egin ziren.

Monarkiatik Errepublikarako trantsizioa bake bidez egin zen.

1.1. Behin-behineko gobernua

1931ko apirilaren 14an, behin-behineko gobernua osatu zuten. Niceto Alcala Zamora zen gobernu haren buru, eta koalizio errepublikazale-sozialistako kideak ziren ordezkari. Behin-behineko gobernuak herrialdea eraldatzeko ardura zuen. Hauteskundeetarako deia egin zuen, Gorte Konstituziogileak eratu eta konstituzio berria idazteko, hain zuzen.

1.2. Lehenengo ekimen erreformistak

Behin-behineko gobernuak erregimen berria bermatzeko oinarrizko jotzen zituen neurriak jarri zituen abian.

1. Erreforma militarra

Armadak eragin, botere eta baliabide askotxo zituen, eta nagusitasun horrek beldurra ematen zien errepublikazaleei. Armada eraberritzeko neurriak hartu zituen Azañak. Nabarmen murriztu zuen ofizialen kopurua. Armadak eutsi zion gizarte gatazketan ordura arte izandako errepresioaren monopolioari.