Banaketa ekonomia
Enviado por Chuletator online y clasificado en Matemáticas
Escrito el en vasco con un tamaño de 5,15 KB
Inperialismoa: Arrazoiak
Demografikoak eta ekonomikoak:
-Metropolietako soberakin demografikoak arintzeko leku aproposak ziren koloniak.Kolonoak sorterrian baino bizimodu hobea lortuko zutelakoan joaten ziren sarritan.
-Atzerriko lurralde batzuen kontrol politikoak ondorio ekonomiko onak zekartzan:
-Merkatu berrien sorrera.
-Metropolietan eskasak ziren energia iturri eta lehengaiak lortzeko.
-Inbertitzeko eta etekinak lortzeko aukera handiagoak.
Politikoak eta estrategikoak:
• Beste potentziei aurrea hartzea, besteen hedapen koloniala oztopatzea.
• Prestigioaren politika ( Estatu baten irudia sendotzeko):
- Nazioartean irudi boteretsua emateko.
- Estatuko herritarrak nazio ahaltsuaz harro sentiarazteko.
• Botere militarra handitzeko edota merkataritzarako lurralde eta leku estrategikoen kontrola. Esate baterako, itsasbide batzuen kontrola.
Ideologikoak eta zientifikoak:
• Ikuspuntu etnozentrikoa oso sustraitua zegoen XIX. Mendeko jendearen gogoan. Europarrek beste kulturei nagusitasun sentimendu batez begiratzen zieten.
• Erlijio kristaua -”zibilizatu”-en sinesmenak- ere zabaldu behar zutela uste zuten katolikoek eta protestanteek.
• Lurralde ezezagunak esploratzeko interes handia -XIX. Mendea esplorazio handien garaia -. Zientzia ere inperioen zerbitzura zegoen.
Ondorioak:
Sozio-kulturalak:
• Lurraldeak esplotatzeaz gain, herritarren ustiapena (eskulan natibo merkea erabiltzea oso errentagarria zen).
• Bazterketa arrazista eta bizimodu natiboekiko errespeturik eza egon ziren askotan. Garai bateko
bizimoduarekin haustura traumatiko bat ohikoa izan zen (akulturazioa, alkoholismoa,...).
• Kolonizatzaileek gizarte kapitalista inposatu zuten antolaera tradizionalen kaltetan.
• Mendebaldeko kulturak (hizkuntzak, sinesmenak ,bizimodua,...) nazioartean jaun eta jabe bilakatu ziren. Mundua europartu zen $.
Monroe doktrina
1823an James Monroe presidenteak doktrina bat adierazi zuen, Amerikan Europako potentzien interbentzionismoa ezabatu nahi zuena. “Amerika amerikarrentzat” zioen potentzia berri hark nazioartean gero eta protagonismo(eragin-eremu) handiagoa izango zuen.
Politikoak:
• Potentziek haien eragin-eremua dezente handitu zuten.
• Potentziek muga berriak erabaki eta sortu zituzten.Muga hauek deskolonizazioaren ondoren gatazka berrietarako arrazoia izan dira sarritan; adibidez, erkidego bat zenbait Estatutan banatuz edo aspaldiko etsaiak berean sartuz.
• Potentzien arteko norgehiagoka kolonialak nazioarteko harremanak gaiztotu zituen.Lehen- mundu gerrarako arrazoi nagusietakoa izan zen.
Ekonomikoak:
• Herri kolonizatuen garapen autonomoa oztopatu zen*.
• Zenbait lekutan iraupen-ekonomia eta kapitalismo industriala aldi berean ikus daitezke. Ekonomia industrial kapitalistak artisautza natiboak zapuztu
• Nazioarteko ekonomia bi herrialde-multzoren inguruan antolatuta dago aurrerantzean:
1. Kapitalismoaren erdigunea: nazioarteko ekonomia antolatu eta menperatzen duten herrialdeak (metropoliak). 2. Periferia: Aurreko herrien menpe dauden herri esplotatuak (koloniak eta kolonia ohiak).
Asiaren banaketa:
Afrikan egin zuten bezala, Asian ez zen kontinentea banatzeko bilerarik egon.
* Zenbait zonalde bereizten ditugu: • Asiako iparraldea eta erdialdeko zati nabarmen bat Errusiaren kontrolpean geratu zen.
• Hegoaldean India aldeko lurralde gehienak britainiarrek menperatu zituzten, Frantziak ekialdeko Indotxina bereganatu zuen ( bi potentzien artean Siam independente utzi zuten).
Asian ere egon zen potentzia espantsionisten arteko talka:
• Errusiarrek Japoniarekin egin zuten topo ipar-ekialdean (Kuril uharteak eta Sajalin). 1904. Eta 1905. Urteetako gerra ekarriko zuen.
• Afganistan aldean errusiarren eta britaniarren arteko tirabirak -JOKO HANDIA** - egon ziren.
*Natiboen erresistentziak ere egon ziren:
• Txinan atzerritarren eraginaren aurka altxamendu bat egin eta misiolari kristauei eraso zieten boxer (boxeolari) deiturikoek .Txinak bere merkatua mendebaldeko herriei ireki behar izan zien.
• Afganistanek oso historia gatazkatsua dauka, kanpotarrek ez dute herrialde hori inoiz erabat menperatzea lortu.
Definizioak:
Akulturazioa: Herri batek kultura galtzen duenean eta kanpoko kultura bat bereganatzen du. Rhodesia: Kolonia ingelesa. Australia: Kolonia ingelesa. Liberia: EEUU. Puerto Rico: España. Abisinia: Etiopia. Rhodesia: Zimbawe Siam: Tailandia Ekialdeko afrika: Afrika orientala.