Baionako abdikazioak eta independentzia gerra

Enviado por Programa Chuletas y clasificado en Historia

Escrito el en vasco con un tamaño de 6,05 KB

Espainako ilustratu guztiak ez ziren iraultzaren aldekoak,Erreginaren barruan eraldaketen politika egitearen aldekoak baino. Hori dela eta, albisteak iritsi ziren neurrian kostako hirietako agintariak burges ilustratuen artean eta Frantziako merkatarien kolonietan ideia iraultzaileak agertu ziren, eta horren ondorioz Pariseko eta Madrilgo Borboiak Familia Ituna egin zuten. Geroago Floridablancaren bakartze-politika etorri zen. Honek, hainbat debeku jarri zituen. Karlos IV konfiantza galdu zuen eta Arandako kondearen esku utzi zuen gobernua (1792). Luis XVI kargutik kendu zuten Parisen gertatutako altxamenduengatik. Aurrerago Manuel Godoy, hartu zuen kargua (déspota ilustratuaren jarrera) eta hezkuntza eta ekonmia bultzatu zituen. Luis XVI exekutatu eta gero Frantziaren eta Espainiaren harremanak apurtu ziren eta Konbentzio Gerra hasi zen. Godoy, gerra gelditzea lortu zuen Basileako bakean. Orduan, Espainia galdutako gerrrak berreskuratu egin zituen. Seguituan, ESP-FR San Ildefonso itunak sinatu eta VS ING. Aurrerago, Godoy Napoleonen frantziarekin aliatu egin zen eta Trafalgarreko gudan Nelson suntsitu zuten. Fontainebleuko Ituna sinatu zen eta Aranjuezeko matxinadan Godoy kargutik kendu zioten eta Karlos IV Fernando VII semearen alde abdikatu behar izan zuen.
Baionako Abdikazioetan, Napoleon bere anaiari eman zion tronua eta Baionako Estatutua (konstituzio mobuko bat) argitaratu zuen. 1808 urtean Baionako abdikazioak kakinda altxamenduak egon ziren, monarkia eta erlijioa defendatzen. Orduan, frantsesatuak agertu ziren. Hauek, bi pentsamendu mota zeukatela, arazoa konpontzeko, Kadizeko Gorteetan bildu egin ziren. Altxamenduak zirela eta probintzia-batzordeak eta Batzorde central Gorena eratu ziren. Napoleon Espainian sartu zen, eta konpetentzia egiteko Espania gerrillak sortu zituen. Wellinngton Jenerala, frantziarrak Arapilesen garaitu zituen eta Gazteizera iritsi zenean tropak porrot egin ziren baita San Martzialeko gudan ere.
Independentzia gerraren beste aurpegia Kadizeko Gorteetako eginkizuna izan zen. Beste batzuek borrokatzen zeuden bitartean, ilustratuak iraultza burgesa eragin zuten ideiak ezarri nahi zituzten espainian. Ehun urtetan Borboiek ez zituzten Gorteak deitu eta 1810 urtean bildu egin behar izan ziren Espainiako osotasuna defendatzeko. Geroago, 1812ko Konstituzioa (monarkia liberala) ezarri zuten. Handik aurrera, herritar guztiei eskubide berberak zituzten. Bi joera mota agertu ziren: liberalak eta absolutistak. Pentsamendu ilustratuak bultzatuta, Cadizeko gorteaek Antzinako Erregimena suntsitu zuen, arlo hori modernizatzeko helburuz. Emaitza, aintzinako erreinuak, probintziak, lurralde zatiketak eta abar ezabatu eta lurralde-batasuna eta zentralizazio politikoa sortzea izan zen. Nazioaren ideiari jarraituz, estatu bateratua diseinatu zen,eta eskubia asko onartu egin ziren. Konstituzioa nazio subiranotasuna aldarrikatu zuen eta legegintza-eginkizuna gorteen esku geratu zen eta gorteek ganbara bakarra izango zuten. Fernando VII.a Espainiako erregea zela aitortu zuten, baina ez absolutua, konstituzio erregea baino. Muturreko liberalismoaren ikurra zen arren, estatu konfesionnala zela esanda eta talde pribilegiatuen jabetzak aitortuta.
1812 urtean Gorteek absolutismo monarkikoa berrezaartzen laguntzeko eskatu zioten F VII-ri. Horrez gain, armadaren iraultzaren aurkako jarduerak absolutista batzuen babesa zuen. Errege honek, gorteen deialdia legez kontrakoa zela esan zuen eta bere eginkizunak ekiteari uzti zion. Fernandoren kolpe estatuaren ondoren Espainia egoera frantsestuaren aurrekora itzuki zen. Frantziaren emperadorearen gainbeheraren ondoren Aliantza santuak Europan diseinatutako kontrairaultzak Fernando VII.aren absolutismoari bultzada eman zion eta Inkizizioa berrezarri egin zuen. Honen ondorioz, hainbat jeneralek estatu kolpe ahaleginak egin zituzten Kadizeko Konstituzioa indarrean jartzeko. Riegoren garaipenaren ostean, pronuntziamendu garaile ugari aurrera atera ziren. Honek, 1820an, Konstituzioaren altxamendu bat egin zuen eta Fernando bere politika aldatu behar zuela onartu zuen eta hainbat eraldaketa egin ziren. 1823ko apirilean, frantziar armada, San Luis Ehun Mila Semeak izenekoa, Europako potentzia absolutistek, Aliantza Santuak, bultzatuta eta finantzatua, Espainian sartu zen Fernando VII subiranotasun guztia itzultzeko.
Fernando VII aren berrezarpen absolutista berriaren eraginez, Antzinako Erregimena modu partzialean berrezarri zen, eraldaketa batzuk sartzea antzinako ilustratuen eta liberalismo neurritsuaren aldeko jarraitzaileen babesa lortzeko. Argi geratu zen Fernando VII ez zuela krisi arazoak konpontzen jakin. Honen ondorioz erregetiar matxinadak garaipenalortu zuen Fernando VII altxamendua zapaldu ondoren. Beste altxamendu batzuk, Nafarroan, Gaztela iparraldean eta Mantxan gogor zapaldu zituzten.
Egonkortasun politiko hau, karlisten itxaropena ilundu egin ziren. Iraultza liberalak Frantzian garaitu zuen, espainiar absolutistek auzokoengatik ez zuten laguntza gehiago jasoko. Segituan Berrespen Pragmatikoa agertu zen (emakumeei erreinatzen utzi). Azkenik Fernando VII sendatzean, Elisabet alabaren oinordetza eskubideak berretsi zituen. 1833 urtean Fernando hil zen eta Maria Kristina Elisabet alabaren izenean Espaniako koroa hedatu zuen. Koroa Karlos Maria Isidrok ere beretzat eskatzen zuen, Antzinako Erregimenaren azken defendatzaileak, karlistek, lagunduta.

Entradas relacionadas: