Arrazoiaren erabilera pribatua

EMPIRISMOA:  17.Mendeko korronte filosofikoa da. Locke sortzaile baina hume izan zen pentsamendu enpirista bere azken ondorioetaraino eraman zuen pentsalaria. Ez dugu jatorrizko ideiarik gure pentsamendu “tabula rasa” delako,utzik dago. Zentsumenak dira jatorrizko iturri nagusia eta ezagutza zihurra ideien ezagutza da. Esperientziatik hurrunago ezin dugu ezen jjakin. Matematika ezagutza ziurra esakintzen dau baina horretarako ziurtasun hori ez dator matematikaren logikatik, gizakiarengan dauden lege psikologikoengatik baizik. Aldiz fisika, zientzia probable bat baino ez da.

ILUSTRAZIOA:18.Mendea ilustrazio mendea da, garai horretan sortu ziren gaur egun dauden gizartearen oinarriak. Askatasuna da ezaugarri importante bat. Hiru arrazoi mota ditu arrazoi autonomoa, nahi duzuna pentsatzera bultzatzen duena baina ere arrazoi kritikoa eduki dezakezu edo arrazoi enpirikoa, esperientzietan oinarrituta dagoena. Erlijioan aldiz, lehen jainkoa zen denaren sortzaile. Gainera denok dugu askatasuna pentsatzeko eta adierazteko nahi duguna. Aurrerapen inportante bat zientziaren bitartez natura menderatzea izan zen. Naturari dagokionez, denok askeak gara eta lege naturalen bidez gizakia antolatzen da. Toolerantzoa ere beste ezaugarri bat da gizakia pentsatzeko libre da eta hori onartu eta errepetatu behar da.

SAPERE AUDE: sapere aude leloa ausart zitez zure kabuz pentsatzera esan nahi du. Ilustrazioa eman dadin gizakiak bi oztopo ditu koldarkeria eta alferkeria.Nahiago duelako norbaitek zer egin esatea pentsatzea baino, eta pentsatzen duena adierazteko askatasun osoz beldurra du. Gizakia autonomoa izan behar da eta horrela adingabetasuna desagertuko zen. Autonomia izanda, heteronimia ere atzean isten da. Zuk nahi duzuna pentsatu eta egin behar duzulako, ez zaitu inork behartu behar zerbait egitera.Eta hori ukatzen dizkigunak tutoreak erlijioak dira. Oztopatzen gaituztealako guk nahi duguna egiten eta pentsatzen.

PUBLI PRIBA:alferkeria eta koldarkeria gainditzeko arrazoia erabili beharra dago, eta hau erabiltzeko bi modu bereizten ditu kantek:
arrazoiaren erabilera pribatua: infrmatu eta ondoren kritikatzen datzana.
legeak aldatu ahal izateko, lehenengo informatu egin behar da, eta gero arrazoia erabiliz argumentatu. Kanten ustez bakoitzak bere erabakian hartzen ditu eta libre da nahi duena egiteko. Arrazoiaren erabilera pribatua:erabilera pribatuan askatasuna mugatua izan behar da, kantek dioenez erabilera pribatuan ez da inolako askatasunik eman behar, legeak obeditu egin behar direlako eta horrela hauek zergaitik betetzen diren ulertuko da.

AUTO MORALA:(z egin behar dut) arrazoia autonomoa da, inongo gidaririk ez duena, guk arrazoia erabiliz hartu behar ditugu erabakian. Moral autonomoan, gure gidaria gure arrazoia bakarrik izan behar da. Kristauek moral heteronomoa dute (esaten diotena egiten dute) eta hortan sinisten ez dutenak moral autonomoa dute. Jokatzeko modua inperatibo kategorikoa da, nik daukadan betebeharrak kontutan hartuta a priori pentsatu eta  nire buruari eman behar diot agindua. Baina hala ere betebehar batzuk derrigorrezkoak dira. Nahiz eta bakoitzren printzipioekin ez etorri, legeak bete egin behar direlako. Caesart non est supra: bakoitza bere arrazoi propioak hartzeko eskubide osoa du, gidari bakarra bakoitzaren arrazoia izanez.

ARRAZI ETA ENPIRI:(zer ezagutu dezaket)kant hasieran arrazionalismoan murgilduta zegoen. Gero hume enpiristaren lanak ezagutu zituenean “loaldi dogmatikotik esnatu zuen”. Biak ezagutu ondoren, ondorioztatu zuen arrazionalismoak dogmatismora daramala gizakia, gauzak aldaezinak bihurtzera eta aldiz enpirismoak eszeptizismora ezin delako ezer ziurrik jakin. Horregatik kantek zalantzak eduki zituen ea posible zan dogmatismoa eta eszeptizismoa gainditzea, baina newtonen grabitazio unibertsalaren legeak ezagutu zituenean bultzada eman zion baiezkoan sinisteko.Eta biak oinarritzat artuta bere teoria propioa egin zuen; idealismo transzendentala. Zentzumenen bidez autematen dena (noemuno) gero arrazoiaren bitartez (a priori) dauzkagun ideietatik prozesatzen da.

ARRA: bi korronte. 17ko erdialdean sortutako korronte filosofikoa da. Arrazoimena da egia aurkitzeko modu bakarra. Ezin da zentzumenez fidatu, engainatu egiten baitute. Ezautza a priorizkoa defendatzen zuten, ideiak sinpleak eta ebidenteak direlako. Izaera matematiko duen metodoa , akatsgabea da ezagupen konkretuak ondorioztatzen duelako. Gizakiaren ikuspegi dualista: gorputza eta arima arima bakoitzren pentsatze kontzientzia da eta gorputza bigarren mailakoa. Mekanizimoa unibertsoa kuantitatinoki azter eta deskriba daitekeen mekanismoa da, ez dago indar ezkuturik.